جزوه آموزشی دستیار دندانپزشکی

این جزوه آموزشی دستیار دندان پزشکی با هدف کمک به ارتقاء جامعه دندانپزشکی و ارتقا دانش و مهارت و یا دست کم یادآوری مفاهیم لازمه به دستیاران دندانپزشکان در وب سایت فاراطب پیشرو نیز قرار گرفته است و امید است مفید فایده واقع گردد. با توجه به حجم اطلاعات میتوانید از طریق فهرست مطالب به سرعت به بخش مورد نظرتان هدایت شوید. همچنین در انتهای این مطلب فایل پی دی اف جهت دانلود عرضه شده است. گفتنی است این سند به همت پردیس بین المللی رشد وتوسعه بهداشت و سلامت جندی شاپور تهیه شده است و مقداری نیز توسط ما در فاراطب پیشرو ویرایش و یا حذف و اضافه شده است.

این جزوه از چند جهت اهمیت دارد. برخی از مهمترین آنها : یکی از نظر دانش فنی و عمومی دستیاران دندانپزشکان است. دیگری از نظر فعالیت های مستقلی است که یک دستیار دندانپزشک در قبال خود، یا مطب و ابزار دندانپزشکی و لوازم دندانپزشکی در مطب باید انجام دهد. سوم هم مورادی هستند که در قبال بیمار مراجعه کننده به مطب می باشند. همچنین از نظر دیگر میتوان به موارد قبل از درمان، در حین درمان و پس از درمان نیز تقسیم بندی هایی را انجام داد که مطعنا دستیاران محترم از آنها اطلاع دارند و یا با مرور این مقاله یادآوری خواهد شد.

جزوه آموزشی دستیار دندانپزشکی 

 تاریخچه علم دندانپزشکی

علم دندانپزشکی از زمان های قدیم مورد توجه بوده وقدمت بسیار طولانی دارد در یکی از نامه هایی که یکی از پزشکان درباری برای پادشاه نوشته وبه صورت مجموعه ای از لوحه های گلی است کشف شده مطالبی در مورد کشیدن دندانها وجود دارد این پزشک دندانهای بیمار را در تولید بیماریهای عفونی مسئول دانسته است.

در قرن پنجم دو نمونه از دندانهای مصنوعی گیر دار ساخت فنیقیها در گورستان سیدون کشف شده است .مبداً علم دندان پزشکی در مصر قدیم به قرن ششم قبل از میلاد بر می گردد.

چینی ها اولین کسانی بودند که مسواک را اختراع کردند.آنها در طب سوزنی برای علاج دندان درد از فروکردن سوزن داخل دندان به منظور بیرون کشیدن مواد فاسد استفاده می کردند.

تاریخ معتبر وموثق دندان پزشکی از آثار بقراط شروع می شود.از اهمیت ویژه نوشته هایش که قرن ها مورد قبول پزشکان واقع شده قانون بقراطی است که می گوید فقط دندان های لق را باید کشید.

جالینوس که پس از بقراط بزرگترین پزشک ادوار قدیمی بود اولین کسی بود که در مورد عصب دندان مطالبی را عنوان کرد.

رازی که پیش قدم ترین پزشکان اسلامی محسوب می شد پرکردن حفرات پوسیده را با سیمانی که از زاج به دست می آید توصیه نموده است.

درسال ویلکرسون اولین صندلی هیدرولیک را اختراع کرد در زمینه پروتز نیز کم کم در آلمان پزشکان تغییرات بنیادی در علم پروتز به وجود آوردند.

بلاک به عنوان یک مخترع،معلم ونویسنده کمک های ارزنده ای به پیشرفت دندان پزشکی انجام داد. وکتابهای زیادی در زمینه دندان پزشکی نوشت همچنین روش های تهیه حفرات را طبقه بندی ومرتب نمود.

جامعه دندان پزشکی آمریکا در سال به وسیله نماینده که از طرف دودانشکده دندانپزشکی در محل آبشار نیاگارا گرد آمده بودند پایه گذاری شد. که به نمایندگی از کل دندانپزشکان تشکیل شده که دو هدف اساسی داشت:

اصلاح مشخصات حرفه ای دندانپزشک، بالا بردن حیثیت و اعتبار این حرفه وپیشرفت آن در مقایسه با دیگر مشاغل در یک مسابقه اجتماعی.

کنتاکی، اولین ایالتی بود که قانون را برای تحت نظم درآوردن کار دندانپزشکی وضع نمود و به این ترتیب با تلاش مستمر و تحقیقات فراوان علم دندانپزشکی روز به روز پیشرفت بیشتری کرد.

برقرار کردن ارتباط با بیمار

برخوردبا بیمار در اولین جلسه بسیار مهم است مسئله مهمی که به آن باید توجه کنیم این است که بیمار را درجریان اطلاعات بدست آمده در طی معاینه قرار دهیم واهمیت توجه به این نکات را در نتیجه نهایی درمان به او گوشزد کنیم.

طبقه بندی هاوس

سالها پیش دکتر هاوس یک طبقه بندی علمی درمورد شرایط فکری بیماران پیشنهاد کرد:

بیماران فیلسوف منش : بیمارانی هستند که مایلند نظر دندانپزشک را بدون چون وچرا قبول کنند ومی دانند که دندانپزشک بهترین کار ممکن  را انجام می دهد واز نظر شرایط فکری برای معالجه موفقیت آمیز ایده آل هستند.

بیماران بی اعتناء: به دندانها وسلامت دندانهایشان کم توجه هستند برای کار دندانپزشک ارزش قائل نیستند واگر دندانشان اشکالی داشته باشد  به آسانی از آن می گذرند. درمورد این بیماران باید دقت بیشتری صرف کرد وپرستار دندان پزشک در مورد ارزش کار دندانپزشک به آنها توضیح داده شود.

بیماران خورده گیر : درمورد هر کاری ایراد می گیرند از دندان پزشک سابق خود ایراد می گیرند و راضی نیستند واین را به این علت می دانند  که دندانپزشک قبلی از دستورات آنها اطاعت نکرده است.

نشناختن بیماران خورده گیر در هنگام تشخیص مشکلات زیادی ایجاد می کند کنترل شدید این بیماران ضروری است چون اگر به نحو صحیح کنترل نشوند در هنگام درمان می توانند مزاحم باشند دراین میان نقش پرستار دندانپزشک می توتند مؤثر باشد.در مورد این بیماران باید آنها رابه موقع بشناسیم و فکرآنها راعوض کنیم دراین صورت ممکن است بتوان به آنها علی رغم میل خودشان کمک کنیم.

بیماران شکاک: بیمارانی هستند که از درمانهای قبلی نامطلوبی گرفته اند بنابراین شک دارند که اصولاً کسی بتواند به آنها کمک کند از نظر  سلامتی وضع بدی دارند این بیماران سعی کرده اند که بیماران خوبی باشند اما حالا به نظرشان می رسد که درمان ناپذیر هستند اغلب آنها ناراحتی هایی مثل ازدست دادن همسر،مسائل مالی و… که به وضعیت دهانی آنها ارتباطی ندارد دارند آنها فکر میکنند همه چیز بر ضد آنهاست و شک دارند کسی بتواند به آنها در مورد مشکلاتشان کمکی به آنها بکنند.

این بیماران علاوه بر درمان به مهربانی وهم دردی نیاز دارند زمان در نظر گرفته شده برای این بیماران باید بیشتر باشد.

در تشخیص بیماران مراجعه کننده بررسی حالات فکری آنان از اهمیت خاصی برخوردار است طرز فکر بیماران وواکنش های او در طی جلسات ملاقات تشخیص داده میشود در مطب باید انتظارات مریض شناخته شود.آنچه که در دندان پزشکی از سایر موارد اهمیت بیشتری دارد رضایت بیماران از شیوه درمان می باشد که منجر به همکاری بیشتر می شود.

در تحقیقی که بر روی دوگروه از بیماران صورت گرفته است درگروه اول اطلاعاتی در مورد بیماری وتشخیص ودرمان عوارضی ناشی از آن داده شده است ودرگروه دوم چنین اطلاعاتی داده نشده گروه اول کمتر از دردهای پس از درمان شکایت دارند درحالی که گروه دوم اضطراب بیشتری داشته که این اضطراب موجب تشدید فشار های عصبی شده وبه نوبه خود روند بهبود وی را مختل می سازد به علاوه این گروه به علت کمبود اطلاعات در مورد استعمال داروها ومراقبت های پس از درمان با مشکلات فراوانی روبه رو شدند، باید بدانیم که بیمار به کمک نیاز دارد وکسی را جست وجو می کند که اطلاعات کافی درمورد مشکلاتش را در اختیارش قرار دهد هرچه اینگونه اطلاعات صحیح تر وواقعی تر باشد مریض بیشتر اعتماد می کند وروند درمان بهتر انجام می گیرد.

پرستار دندانپزشک باید به اعتراضات وشکایات مریض گوش بدهد وباتوجه به دستورات دندانپزشک به شکایات او پاسخ دهد.چون که مریض اگر ببیند کسی به حرف ها وشکایات اوگوش می کند اعتمادش بیشتر می شود البته پاسخ گویی به شکایات حتماً باید اصولی وبا هماهنگی دندانپزشک باشد.

طرز برخورد پرستار و خود دندانپزشک باید باید آمیزه ای از مهربانی وعلاقه نسبت به بیماران مشکلات آنان باشد .ملاقات برنامه ریزی شده به بیمار کمک می کند که احساس راحتی کند وبین طرفین احترام متقابل که موضوعی اساسی است به وجود آید.

اگر بیمار تجربه نامطلوبی در گذشته داشته باشد بایستی در مورد آن صحبت شود تا از چگونگی آن اطلاع حاصل کنیم واز بکارگیری عواملی که روی بیمار تاثیر سو داشته

دستیار دندانپزشک با استفاده از تلقین بیمار را در جهت مطلوب هدایت کند مثلاً اگر مریضی درد دارد به او بگویید مطمئناً وقتی به منزل رفتید احساس درد نخواهید داشت زیرا نتیجه معاینات نشان می دهد که شما فردی قوی ومقاومی هستید.

در انتخاب نوع درمان به بیمار باید حق تصمیم گیری بدهیم به این صورت که اورا فقط راهنمایی کنیم وبا توجه به شرایط روحی وروانی،بهداشتی ووضعیت اقتصادی در انتخاب نوع درمان کمک کنیم.

برخورد با بیمار بسته به جنس،سن وشغل فرق میکند معمولاً افراد مسن تر کم حوصله ترند وبا ملایمت با آنها برخورد می کنیم وبرخورد با اطفال نیز بسیار حائز اهمیت است که بعداً راجع به آن توضیح داده می شود.

در درمان های زیبایی معمولاً خانم ها حساسیت بیشتری نشان می دهند.

به طور خلاصه باید رفتاری ملایم،جدی وعاری از هرگونه تحمیل وتحقیر همراه با حس همدردی با بیمار داشته باشیم برخورد پرستار دندانپزشک اهمیت زیادی دارد زیرا ممکن است که بایک برخورد اشتباه ونسنجیده تاثیر نامطلوبی روی بیمار گذاشته واولین تجربه دندانپزشکی اورا مخدوش کنند.

دستیار دندانپزشک باید بیمار را باتعرفه های جاری درمان آشنا کند البته اول باید روش های بهتر درمان توضیح داده شود بعد هزینه آنها را به اطلاع مریض برساند مثلاً در مورد پروتز باید توضیح دهد که پروتز فیکس از متحرک بهتر است ومزایای آن را بگوید .یا مزایای پروتزهای ترموپلاستیک نسبت به پروتز های آکریلی را به بیمار شرح دهد وبعد تفاوت قیمت آن را بگوید.

کنترل رفتار کودک

به طور کلی دندانپزشک وپرستار دندانپزشک باید از روانشناسی کودک اطلاع داشته باشند تا بتوانند درمان خوبی ارائه دهند. دندانپزشکی تجربه ای است که کودک باید با آن آشنا شود.محیط مطب وچگونگی دکوراسیون مطب وسایل دندانپزشکی مورد استفاده پوسترها وعکس های روی دیوار و …باید متناسب با روحیه کودک تنظیم شود. اصولاً دراولین جلسه برخورد دندانپزشک با کودک باید صرفاً جنبه آشنایی ومعرفی دستگاهها را داشته باشد.

دردرمان کودکان بایستی به سن ومرحله تکامل آنان توجه داشته باشیم.

دردوسالگی کودک علاقه زیادی به به آب دارد که خود می تواند شروع مؤثری جهت آشنایی با وسایل دندانپزشکی باشد که با نشان دادن سرنگ آب وهوا می تواند شروع گردد وبهتر است طفل همراه والدین معالجه وردمان شود.

درسه سالگی کودک بهتر کنترل می شود وباید در مورد کارهای دندانپزشکی به وی توضیح دهیم کودک علاقه زیادی به صحبت کردن وگفتن داستان دارد دراین سن بهتر است نکات منفی را کمتر به کار برد دراین سن کودک علاقه دارد آنچه را که ازآن نهی شود انجام دهد دراین سن بهتراست تا آشنایی طفل با محیط ودندانپزشک وسایر کارکنان والدین به همراه کودک باقی بماند.

درچهار سالگی کودک با علاقه به توضیحات گوش می دهد وبه سوال ها جواب می دهد کودک مثبت تر است وراحت تر می شود با او صحبت کرد علاقه زیادی به سوال کردن دارد وگاهی ترجیح می دهد تا توضیح قابل فهم به وی نداده ایم برایش کاری انجام نمی دهیم به طور علمی کودک چهارساله همکاری لازم را درمطب دارد دراین سن کودک علاقه مند به غلو وبزر کردن وگفتن داستانهای خیالی دارد.

درپنج سالگی کودک آماده قبول فعالیت های اجتماعی است وترس از ترک کردن والدین را ندارد واگر به طورصحیح راهنمایی شده باشد از رفتن به مطب دندانپزشکی واهمه ای ندارد.کودک در این سن علاقه مند به وضع ظاهر ولباس خود می باشد لذا تعریف از وضع ظاهری لباس،کفش و…

وسیله خوبی جهت شروع صحبت است بهترین ومناسب ترین سن برای کارهای دندانپزشکی است.

شش سالگی یکی از مشکل ترین سنین جهت معالجه است مانند کودک چهارساله از افراد جدید واهمه دارد وچون مدرسه می رود اثرات محیط در وی مؤثر می باشد که می تواند این اثرات مثبت یا منفی باشد. وازآسیب بدنی بسیار می ترسد وکوچک ترین خراش در بدن یا دیدن کمی خون می تواند کودک را به اوج ترس برساند.

درهفت تا دوازده سالگی درجه استقلال کودک وعدم نیاز به والدین روز به روز بیشتر می شود وبا وجود ترس سعی می کند روی آن سرپوش بگذارد.

دربرخورد باطفال پرستار کودک باید تا زانو خم شده مقابل طفل قرار بگیرد وبا او آرام صحبت کند همچنین قرارگرفتن دست کودک در هنگام ورود به مطب ممکن است مفید واقع شود.

انتظار طولانی کودکان را بیشتر مضطرب می کند لذا باید برای آنها زمان مناسبی را انتخاب کرد در برخورد با بچه های ترسو باید علت ترس را جویا شد وبه آنها اطمینان وقوت قلب داد بچه های کوچک از وسایل دندانپزشکی می ترسند به همین علت وسایلی مثل سرنگ تزریق و …نباید در معرض دید کودک باشد اغلب کودکانی که مدرسه می روند کلمه تزریق را می شناسند لذا باید از به کاربردن آن وکلماتی مانند سرسوزن و…

خودداری شود.

به طور کل باید با اطفال برخوردی باصبر وحوصله ودرعین حال با مهربانی وقاطعیت داشت ودر مورد کودکان لوس وپرتوقع استفاده از زور بی تاثیر نیست وبه والدین این کودکان نباید اجازه ورود به مطب را بدهیم.

پرستار دندانپزشک در مراکز دندانپزشکی

• پرستار دندانپزشک با برقراری حالت دوستانه وصمیمی درتمام مدت کار برای بیمار حالت راحت تری را ایجاد خواهد کرد اوباید از مطرح کردن
• مسائل ونظرات شخصی وصحبت های کم اهمیت با همکاران یا بیماران خودداری کند.
• گاهی اوقات بیمار اطلاعاتی به پرستار می دهد که باید سری باشد.
• نشان دادن پرونده بیمار باید با اجازه دندانپزشک باشد.
• ظاهر:ناخن ها کوتاه،تمیز وبدون لاک باشد.آرایش وبوی عطر ملایم باشد.
• مهارت های اجتماعی:باید باسایر اعضای مطب وبیماران ارتباط خوبی داشته باشد.
• برقراری ارتباط مؤثر وخوب کار دندانپزشک را راحت تر خواهد کرد.
• از به کار بردن لغات تخصصی شغلی برای بیماران باید خودداری شود.
• پیام تلفنی دریافتی ممکن است اولین تماس بیمار با دندانپزشک باشد لذا به عنوان اولین موضوع مهم تلقی می شود وباید به خوبی وبا بردن نام
• دندانپزشک به آنها پاسخ داده شود.
• پیام های یادداشت شده مثل قرارهای بعدی ویا صورت حساب مریض ودستور کار لابراتوار باید خوانا وبدون اشتباه باشد.آگاهی داشتن در زمینه
• کامپیوتر مهم می باشد.

وظایف پرستار دندانپزشک

الگوی روزانه: اول باید روپوش تمیزی پوشیده ومراحل زیر را انجام دهد.

1. هواکش ها،بخاری ها ودستگاههای تهویه مطبوع را روشن کند
2. همه وسایل را روشن وکنترل نماید(دستگاه استریل کننده،کمپرسور،یونیت وساکشن
3. داروها ولوازم دندانپزشکی مثل سرنگ بی حسی ومواددارویی را کنترل کند
4. از سالم بودن ودردسترس بودن داروها وتجهیزات اورژانس اطمینان حاصل کنند.
5. برای دندانپزشک یک روپوش تمیز وبرای دستیار جراحی صابون وحوله شان دستکش ومحافظ چشم فراهم کند.
6. اتاق انتظار وتوالتی که بیماران استفاده می کنند از نظر تمیزی کنترل کنند.
7. لیست روزانه را از جهت نیازهای ویژه بررسی کند(مثل کارهای لابراتوار،مواد و…
8. نسبت به دردسترس بودن یادداشت ها،چارت ها ورادیوگرافی های بیماران اطمینان حاصل کنند.
9. برای اولین بار بیمار پیش بند،شان و…یک ظرف کوچک حاوی دهان شویه مخصوص پروتزها ویا وسایل مشابه آماده کند.
10. کنترل سوابق بیمار ضروری است هنگام کار لوازم ومواد مورد نیاز را به دندانپزشک بدهد.
11. قادر به راهنمایی کردن بیمار باشد وقادر به ترکیب مواد باشد.
12. پس از انجام کار مریض همه وسایل( فرزها،هندپیس و …را از کنار یونیت به محلی که باید تمیز واستریل شوند انتقال دهد وسطوح کار،کلیدهای نور وکنترل یونیت رابایک ماده ضدعفونی مناسب تمیز نماید وبرای مریض بعدی همه چیز را آماده نماید.

پرستار دندانپزشک باید دقیق وهوشیار باشد،باوسایل وطرز کار آنها آشنا باشد مراحل مختلف کار را آموخته واین که چه وسایلی مورد نیاز است را پیش بینی کند ودرموقع لزوم وسیله مناسب کاررا به دندانپزشک دادهودر صورت نیاز وسیله اورا بگیرد.

درصورت لزم سرساکشن را در جای صحیح ومناسب قرار دهد با واژه های دندانپزشکی ماٌٌنوس بوده وبا طرز صحیح نام گذاری دندانها به صورت چارتینگ آشنا باشد همچنین قادر به ترکیب مواد مطابق با دستور کارخانه سازنده باشد.

پرستار دندانپزشک باید همچنین مطمئن شود که دندانپزشک شرح درمان بیماررا در پرونده ای نوشته است قبل از ورود بیمار بعدی وسایل زیر را آماده کند:

وسایل استریل مورد نیاز،دهان شویه وپیش بند،محافظ چشم برای دندانپزشک وبیمار وپرونده بیمار.

  روز پایان کار یک دستیاردندان پزشک: 

• بعد از آخرین بیمار مطب را تمیز کند.
• لوله ساکشن وفیلترهارا مطابق دستور کارخانه تمیز کند .
• تمام وسایل را خاموش کند.

4  پرونده ها را تمیز وبررسی کند .

• وسایل استریل را درجای مناسب قرار دهد .
• مطمئن شود که همه قالب های گرفته شده برای انتقال به لابراتوار آماده است.

کنترل عفونت متقابل:  

استریلیزاسیون مرحله ای است که طی آن تمام میکروب ارگانیزم ها،باکتری ها،ویروس ها،قارچ ها کشته می شوند وبرای جلوگیری از انتقال عفونت از یک شخص به شخص دیگر صورت می گیرد.

برای کاهش ریسک عفونت دندانپزشک وپرستار دندانپزشک باید علیه هپاتیت ب واکسینه شوند.

تاریخچه پزشکی بیمار باید بطور منظم توسط دندانپزشک تجدید شود،باید از دستکش جدید برای هربیمار استفاده شود هنگام کار با وسایل اسپری کننده آب مثل دستگاه جرم گیری یا توربین باید از شیلد محافظ استفاده شود.

تاجایی که ممکن است باید از لوازم یکبار مصرف مثل پیش بند و …استفاده شود.

برای هر بیمار باید هندپیس ها وفرزها عوض شود درمورد هندپیس ها می توان آن را با دکونکس ضد عفونی کرد وبرای مریض بعدی استفاده شود.

باید لوازم تیز جراحی وسوزن ها رابادقت وبا استفاده از دستکش در حفاظ مخصوص قرار داده تمام وسایل را قبل از قرار دادن در دستگاه استریل به وسیله دست با دستگاه اولتراسونیک شسته وبه خوبی آب کشید هندپیس را باید قبل از روغن کاری طبق دستور کارخانه استریل نمود فرزها

باید قبل از استریل شدن بایک ماده شیمیایی مناسب پاک شود(با یک برس مخصوص می توان ابتدا شیارهای فرز را تمیز کرد.باید لوازم یکبارمصرف را در کیسه زباله مخصوص وسایر لوازم را در کیسه های دیگر قرار داد.

وظایف غیر بالینی پرستار دندانپزشک :

• سلام کردن وخیر مقدم گفتن به بیماران همراه با لبخند ومؤدبانه
• بررسی ونظم بخشیدن به تسویه حساب های بیماران
• تنظیم پرونده بیماران،یادداشت ها،فرم ها وفیلم های رادیوگرافی
• رسیدگی به تماس های تلفنی
• رسیدگی به وضعیت ایمنی بیماران وکارکنان مطب
• برقراری ارتباط مناسب برای ویزیتورهای لوازم دندانپزشکی
• دریافت وجوه از بیمارن
• اطلاع رسانی به دندانپزشک یا بهداشت کار دهان نسبت به آمادگی بیمار برای درمان یا حذف جلسه درمانی.

آناتومی بدن

آناتومی انسانی ساختار بدن را مطالعه می کند وفیزیولوژی به مطالعه عملکرد اعضای مختلف می پردازد.

انواع سلول : سلول کوچکترین واحد زنده بدن است که از ساختارهای میکروسکپی وشیمیایی تشکیل شده است.

انواع سلول ها عبارتند از سلول های اپیتلیایی،پیوندی،ماهیچه ای وعصبی که از تجمع این سلول ها بافت هم نام آنها تشکیل می شود.

بافت اپیتلیایی از یک لایه صفحه مانند سلولی تشکیل شده است که سطوح خارجی بدن مثل پوست وپوشش حفره های دهان وروده ها را می پوشاند به اپیتلیوم پوشاننده حفره دهان که در حالت طبیعی با بزاق مربوط می شوند موکوس یا غشای مخاطی می گویند.

بافت همبندی : بافت همبندی نرم اتصال دهنده اجزاء مختلف بافت ها واندام هاست .ماده بین سلولی بیشترین قسمت بافت همبندی بوده مثلاً خون یک بافت هم بندی است.

بافت عضلانی : این بافت حرکت بدن را تاٌٌمین میکند.

بافت عصبی : سلول های عصبی سیستم انتقالی بدن را تشکیل می دهد.

اندام ها: اندام قسمت فعال بدن بوده ومجموع اندام ها سیستم را تشکیل می دهد.

انواع سیستم

1. سیستم پوششی :ازبدن درمقابل انتقال عفونت واز دست دادن آب حفاظت می کند در تنظیم دمای بدن نقش دارد حس دما،درد ولمس را دریافت می کند.
2. سیستم اسکلتال :چهارچوب بدن بوده وساختمان هایی مثل قلب،مغز وریه هارا حفاظت می کند
3. سیستم عضلانی :به بدن توانایی حرکت می دهد .
4. سیستم قلبی وعروقی :خون را به تمام قسمت های بدن می رساند .
5. سیستم گوارشی :غذا از طریق راه های غذایی بلعیده می شود ودر دستگاه گوارش هضم می شود .
6. سیستم تنفسی :ریه ها وراه های هوایی اکسیژن را جذب ودی اکسید کربن را دفع می کند .
7. سیستم دفعی :کلیه ها ومثانه مسئول دفع آب اضافی ومواد زائد می باشند .
8. سیستم تولید مثل
9. اندوکرین :این غدد هورمون هایی ترشح می کند که مستقیماً وارد خون شده ومراحل شیمیایی مهم بدن را تنظیم می کند مثل کنترل رشد طبیعی که توسط هیپوفیز انجام می شود.
10. سیستم عصبی :اعمال حرکتی واعمال حسی(مثل دریافت نور،صدا،تماس،حرارت،بو و )… توسط مغزو اعصاب کنترل می شود .

سیستم گوارش

این سیستم طی مراحلی مواد مفید مورد نیاز سلول هارا از غذا به دست آورده وتوسط جریان خون به آنها منتقل می کند .مرحله هضم غذا به جویدن وتبدیل غذا به ذرات کوچکتر شروع می شود .درطی این مرحله بزاق با ذرات غذایی ترکیب شده وعمل بلع را تسهیل می کند .درابتدای مرحله بلع غذا با نیرو به مری رانده می شود،با ورود توده خمیری شکل به مری دیواره مری انقباض یافته وآن را به معده می فرستد.

درمعده غده هایی وجود دارد که اسید وآنزیم ترشح می کند.اسید معده باکتری ها را کشته،بنابراین بدن را در مقابل حمله باکتری ها محافظت می کند وهمچنین محیط را برای فعالیت شیمیایی آنزیم های معده آماده می کند وغذا طی4 ساعتی که در معده می ماند با آنزیم ترکیب می شود سپس غذا وارد روده کوچک که تقریباً   متر طول دارد شده ودر آنجا هضم آن کامل می شود.

مویر های خونی دیواره روده فراورده های مفید حاصل از هضم غذا را به جریان خون منتقل می کنند سپس مواد زائد غذایی به روده بزر رفته وباقی مانده آب آن به جریان خون منتقل شده وآنگاه به صورت توده تقریباً سفتی از طریق رکتوم دفع می شود.

نقش دندانها در سلامت وجویدن

وظیفه دندانها تبدیل غذا به تکه های کوچکتر است تا عمل هضم به راحتی صورت گیرد.اگر دندانها را از دست بدهیم در سیستم گوارشی مشکلاتی به وجود می آید وعلاوه بر نقش جویدن ،دندانها در زیبایی وصحبت کردن نقش مهمی دارند.

حفره دهان

حفره دهان به دو قسمت تبدیل می شود:قسمتی که بین لب ها ودندانها وگونه ها قرار می گیرد وستیبول خارجی یا ساکلوس باکالی نام دارد لب ها وگونه ها به وسیله یک بافت رشته ای شکل فیبروزه به نام فرنوم به فک متصل می شود.فضای بین سطوح داخلی دندانها درهر سمت وستیبول داخلی یا حفره دهان نام دارد.

گونه، سقف دهان(PaLate)، کف دهان وزبان از یک لایه اپی تلیوم مرطوب به نام غشا مخاطی پوشیده شده اند .در غشا مخاطی دهان عروق خونی فراوانی وجود داشته که رنگ صورتی مایل به قرمزآن را ایجاد می کند به این لایه همچنین اعصاب زیادی وارد شده در نتیجه بسیار حساس است.

غدد بزاقی:  

به دونوع اصلی وفرعی تقسیم می شود. غدد بزاقی فرعی به صورت پراکنده در غشا مخاطی پوشاننده ی حفره دهان قرار گرفته وبه طور مستقیم بزاق را به سطح مخاطی ترشح می کند.

غدد بزاقی اصلی سه جفت بوده ودر خارج از دهان قرار دارند.این غدد حاوی مجاری هستند که مخاط را سوراخ کرده وبزاق را داخل دهان می ریزد .این غدد زوج بوده وبه صورت قرینه در هر سمت قرار دارند.

غدد بزاقی پاروتید:

مجرای آنها مخاط وستیبول باکال ناحیه مولر دوم فک بالا را سوراخ کرده وارد حفره دهان می شود.

غدد تحت فکی:

به صورت قرینه در سطح داخلی زاویه مندیبل(فک پایین)قرار گرفته است .مجرای این غدد از پشت دندانهای ثنایای پایین به داخل دهان می ریزد.

غدد زیر زبانی:

درکف دهان ودرزیر زبان قرار گرفته اند که چندین مجرا داشته که به طور مستقیم وارد کف دهان می شود.

سقف دهان از کام سخت (hard plant  )وکام نرم (soft plant   ) به وجود آمده است .کام نرم در پشت کام سخت قرار دارد.

زبان:

اعمال مهمی نظیر چشیدن،صحبت کردن وبلع را به عهده داشته ودرهنگام جویدن غذا را بالا وپایین می برد .زبان در قسمت قدامی با یک رشته فیبروزه به نام فرنوم زبانی به کف دهان متصل می شود .بنابراین می تواند در قسمت قدام متحرک باشد.

تاریخچه پزشکی

بیمارانی که در مطب دندانپزشکی درمان می شوند باید از آنها تاریخچه پزشکی گرفته شود.ازآنجایی که بیماریهای دهان ممکن است تحت تاٌثٌیر بیماریهای سیستمیک قرار بگیرند لذا تاریخچه پزشکی می تواند نوع درمان دندانپزشکی، بی حسی موضعی،استفاده از داروها یا اعمال پیشگیری کننده را مشخص کند.

کم خونی :کم خونی سلول های داسی شکل از انواع کم خونی های مهم است بی حسی در این بیماران خطرناک است ولذا در بیمارستان بی حسی انجام میشود.کم خونی ممکن است با علائم زخم های دهانی،زبان دردناک،خشکی گوشه لب وبرفک همراه باشد.

 

بیماریهای مستعد کننده خونریزی

جراحی وبی حسی دراین بیماران خطرناک است وخونریزی وتورم اطراف تهوع ایجاد کرده که ممکن است باعث شوک بیمار شود وداروهایی مثل آسپرین خونریزی را بیشتر می کند لذا نباید تجویز شود.

هنگام خونریزی عروق خونی منقبض می شودوپلاکت ها در محل آسیب دیده جمع می شود وفاکتورهای انعقادی آزاد می شود وتوسط فاکتورهای انعقادی خون بند می آید اگر درهریک از مکانیسم های سیستم انعقادی اختلالی پیش آید بیماریهای سیستمیک مستعد کننده خونریزی به وجود

می آید.برای کنترل خون ریزی در این افراد باید از ایجاد جراحت جلوگیری کردوباید قبل از استفاده از سوزن های تزریق،فورسپسها و … کمبود فاکتورهای انعقادی خون را جبران کرد.

بیماریهای قبلی تنفسی

بیهوشی عمومی برای بیماران قلبی به خصوص آنهایی که آنژین شدید دارند تجویز نمی شود وبیمارانی که ناهنجاری دریچه ای دارند وهمچنین بیمارانی که گرفتار بیماریهای مادرزادی قلبی هستند بعد از کشیدن دندان،جرم گیریوسایر اعمالی که باعپ خونریزی لثه می شود ممکن است .

باکتری های دهان وارد جریان خون شده وروی منطقه آسیب دیده قرار گیرد ودر نتیجه عفونت خطرناکی ایجاد می کند اینگونه افراد باید قبل از انجام کارهای دندان پزشکی پیش درمانی شوند.

پیش درمانی یا پروفیلاکسی شامل تجویز آنتی بیوتیک یک ساعت قبل از عمل ونصف دوز مصرفی اولیه قبل از عمل را باید   ساعت بعد از عمل دندانپزشکی بیمار مصرف کند.

ملاحضات وحساسیت های دارویی

بعضی داروها ممکن است با مواد مورد مصرف در دندانپزشکی تداخل داشته باشد بعضی بیماران مثل اسکیزوفرنیک ها بیماری خود را مخفی می کنند بنابراین گرفتن تاریخچه دارویی مهم است.

در گرفتن تاریخچه دارویی باید حساسیت به دارو به خصوص پنی سیلین وداروهای بیحسی در نظر گرفته شود.

بیماریهای غدد داخلی

دیابت جزو مهمترین بیماریهای غدد در دندانپزشکی است اگر بیماران دیابتی قبل وبعد از درمان غذا نخورده باشند ویا در مطب معطل شوند ممکن است در صورت داشتن تب یا عفونت از کنترل خارج شوند بنابراین پرستار دندانپزشک باید احتیاجات ویژه بیماران دیابتی را در نظر گرفته وقت آنها را صبح اول وقت تنظیم نماید.

پایین رفتن سطح قند خون ممکن است منجر به کما واحتمالاً مر شود.برای جلوگیری از حالت فوق باید نسبت به غذا خوردن بیماران دیابت اطمینان یافت.

سابقه عمل جراحی یا بستری شدن در بیمارستان می تواند نشان دهنده مشکلات دهانی بیمار وراه گشایی در اتخاذ تدابیر لازم در درمان های دندانپزشکی باشد.

عفونت ها و بیماری های عفونی

عفونت ها ممکن است به طور ثانویه به بیماران منتقل شود عفونت هایی که منتقل می شوند شامل عفونت های تنفسی مثل سرماخوردگی وعفونت های خونی مثل هپاتیت می باشند.با رعایت استاندارد پاکیزگی، احتیاط در هنگام استفاده از وسایل تیز،اجتناب از تماس با خون،ضدعفونی کردن تمام سطوح کار،استفاده از لوازم یکبار مصرف وبه کارگیری اتوکلاو برای استریل کردن می توان از انتقال این بیماریها جلوگیری کرد.

هپاتیت

همان التهاب کبد است که توسط ویروس ایجاد شده است.

هپاتیت A  کم خطر است ودر دندانپزشکی مساله ای ایجاد نمی کند.

هپاتیتB  خطرناک است وویروس آن روی وسایلی که به خوبی استریل نشده باقی می ماند واز طریق خون منتقل می شود اگرچه هپاتیتB شبیه هپاتیتA  میباشد اما گرفتاری های جدی تری را نسبت به آن مثل نارسایی کبد سرطان کبد ومر زود رس ایجاد می کند بعضی از افراد ناقل ویروس هستند ولی در ظاهر سالم به نظر می رسند.

افراد High Risk

1- همجنس بازان    2-معتادان تزریقی

این ویروس می تواند از طریق جراحت،وسائل آلوده به خون ویا بزاق خونی به دستیار دندانپزشک واز طریق وسائل غیر استریل به بیماران انتقال یابد.

کارکنان مطب باید واکسن هپاتیتB  بزنند ودر مورد افرادی که هپاتیتB دارند وسائل جداگانه استفاده شود واز دستکش وشیلد محافظ استفاده شود.

ایدز

سندرم نقص ایمنی اکتسابی یک سنرم عفونی است که گلبول های سفید خون آسیب می بینند وایمنی بدن درمقابل عفونت ها کاهش می یابد وبنابراین بیماران ممکن است به سایر ویروس ها،باکتری ها وقارچ ها آلوده باشد.

افراد High Risk 

همجنس بازان    معتادان تزریقی   زنان ومردانی که شرکاء جنسی متعدد دارند.

ایدز ممکن است باعث ایجاد زخم های دهانی برفک تومورها وبزر شدن گره ی سفای گردن می شود.

گرچهHIV  در بزاق یافت می شود ولی راه انتقال آن از طریق خون وفراورده های خونی یا آمیزش جنسی است.

می توان با به کار گیری روش ها وملاحظات درمانی از انتقالHIV  در مطب دندانپزشکی جلوگیری کرد.باید در نظر داشت که بیماران هپاتیتی ممکن است به ایدز مبتلا باشند وبالعکس.

یرقان و بیماری کبد

در یرقان تجمع بیلی رو بین در خون باعث ایجاد رنگ زرد به خصوص در کره چشم می شود ودفع زیاد آن از طریق ادرار رنگ ادرار را تیره می کند( به طور طبیعی گلبول های قرمز مرده خون در کبد شکسته شده وبه رنگ زرد تبدیل می شوند وسپس از طریق صفرا دفع می شود.بابسته شدن مجاری صفرا وی بیلی روبین توسط مدفوع دفع نشده، مدفوع بی رنگ شده وتجمع آن در خون باعث رنگ زرد بخصوص در کره چشم می شود.

بیماریهای کبدی منجر به خون ریزی،ناتوانی در دفع داروها به خصوص در بیحسی عمومی شده ودر هپاتیت ویروسی ریسک ایجاد عفونت بالا میرود .چون کبد یکی از اندام های مهم بدن در دفع مواد زائد وبعضی از داروهاست.

حاملگی

شاامل  ساه  مرحلاه  اسات  :در ساه  ماهاه  اول ارگانهایی  مثال  قلب  و چشام  شکل  می گیرد  ولی در طی مرحله دوم و سوم با وجود اینکه نمو جنین نیز ادامه می باید اما بیشتر رشد انجام می شود. آسیب هاییی که در سه ماهه اول به جنین وارد می شود مثل ( عفونت ها و داروها) ممکن است منجر به سقط خود به خود یا نقایص نموی مثل آسیب های مغزی شود بنابراین بهتر است درمانها دندانپزشکی در سه ماهه دوم انجام شود و در تمام دوره های از مصرف دارد ها و انجام رادیوگرافی اجتناب کرده یا اینکه با احتیاط انجام شود. گرچه حاملگی باعث پوسیدگی می شود اما اگر بهداشتم دهان و دندان طی این دوران نشود ژنژیوت ایجاد می شود.

ابزارهای دندانپزشکی

ابزار دستی :ابزار دستی از سه قسمت متصل به هم تشکیل شده است،دسته،تیغه وتنه که تنه، تیغه ودسته را به هم متصل می کند.

به طور کلی ابزار دستی عبارتند از:

الف آینه دندانپزشکی :برای کنارزدن گونه،زبان،انعکاس نور ودیدن قسمت هایی که به طور مستقیم دیده نمی شود استفاده می شود  ب پنس :بازوایا ونوک های متفاوت برای برداشتن وسایل وگرفتن پنبه ورول پنبه کاربرد دارد .

• سوندها :اندازه ها وفرم های مختلفی داردد وبرای پیدا کردن پوسیدگی وامتحان سلامت وسختی دندان استفاده می شود سوند مدرج برای معاینه لثه وبررسی عمق پاکت پریو دنتال کاربرد دارد. سوند،آینه وپنس جزء وسایل معاینه هستند.

• اسپاتول :در اشکال واندازه های مختلف برای مخلوط کردن،پرکردن وفرم دادن مواد پلاستیکی،سیمان هاو …به کار می رود برای کار کردن با مواد ترموپلاستیک مثل موم باید اندکی تیغه اسپاتول را گرم کنیم البته برای این کار بهتر است اسپاتول مخصوص داشته باشیم معمولاًًاز جنس شیشه است.
• اکسکا واتورها :برای تراشیدن وبرداشتن عاج نرم به کار می رود .
• چیزل :دونوع راست وزاویه دار آن برای تراش دادن مینای بدن محافظ عاج وهمچنین قرار دادن لبه های مینا وعاج به کار می رود .
• کندانس :برای فشردن ومتراکم کردن مواد پرکننده بخصوص آمالگام استفاده می شود .
• هاچت وهو :شبیه چیزل بوده ولی با تیغه ای کوچکتر وتیز تر وبرای ایجاد سطوح مسطح وهموار از آنها استفاده می شود .
• کارورها :دارای طیغه ای نسبتاً تیز هستند که به اشکال مختلف درست شده اند وبرای فرم دادن آمالگام استفاده می شود .
• برنیشر :برای صیقل دادن وصاف کردن آمالگام استفاده میشود .

ابزارماشینی:

توربین،انگل وهند پیس یک کلکسیون کوچک از ابزار چرخی(فرزها،دیسک ها و )…را نگه داشته وبه کار می گمارد.

الف توربین :که سرعت آن خیلی بالاست وبرای تراشیدن دندان وفرم دادن حفره هاو …به کار می رود که با اسپری آب کار می کند، فرزها داخل  آن قرار می گیرند وتوسط فرزها کار تراش وفرم دادن را انجام می دهد

• آنگل :برای برداشتن پوسیدگی وهمچنین پالیش کردن،خالی کردن وفرم دادن کانال ریشه وبروساژ در جرمگیری مورد استفاده قرار می گیرد .
• هندپیس :برای برداشتن اضافات بیس پروتز وکلاکارهایی که خارج از دهان مریض انجام می شود به کار می رود همچنین در جراحی ها برای صاف کردن استخوان از هندپیس جراحی مخصوص جراحی استفاده می شود.

فرزهای دندانپزشکی:

فرزهای فولادی یا کار باید برای تراشیدن،فرم دادن وپرداخت کردن به کار می رود انواع آن شامل فرز گرد )round  (، مخروطی، مخروط وارونه،ستاره ای شعله ای،گلابی شکل و …که خود بنا بر شکل دندانه ها به انواع دیگری تقسیم می شود وهرنوع بر حسب کوچکی وبزرگی سربرنده به شماره های مختلفی تقسیم ونام گذاری شده اند.

در مورد فرزهای الماسی به جای بریدگی دندانه های سر برنده از براده های الماسی که روی سر برنده ی فرز سوار یا چسبانده شده استفاده می شود.انتهای فرزهایی که روی آنگل سوار می شوند شیار دار وانتهای فرزهایی که به توربین وصل می شود صاف هستند.

دیسک ها:

برای تراش دادن وصیقلی کردن سطوح به کار می رود،معمولاً از صفحه ی مدوری که در مرکز سوراخی دارد تشکیل یافته وجنس آنها ممکن است از کاغذ،فولاد،کاربن ویا پلاستیک باشد که روی آنها براده ی الماس وسایر مواد ساینده چسبانده شده است دیسک ها با سوار شدن برروی ماندرن قابل استفاده اند.

بافت لثه :

لثه نسج مخاطی فیبری سختی است که لبه آلوئول(استخوان فک)را می پوشاند وبه اطراف دندانها وصل می شود.

انواع لثه:

لثه آزاد(مارجینال :)به سطح دندان نمی چسبد وبه صورت حلقه ای طوق دندان را در بر گرفته است واندازه آن کمی بیشتر از یک میلی متر است.

لثه چسبنده : به استخوان آلوئول چسبیده است.

لثه بین دندانی :به آن پایی بین دندان گفته می شود واز نظر معاینه مهم هستند .

لثه سالم :رنگ آن صورتی است ودارای ساختمان محکم ونمای دانه دانه به شکل پوست پرتغال می باشد.

محل اتصال لثه به بافت نرم گونه ها ولبها به شکل یک مرز قرمز رنگ تر مشخص میشود.

فرم لثه به وضعیت دندانها بستگی دارد ومارجین لثه حالت نیمه حلالی،کنگره کنگره یا فرم دارد.

حالت وقوام لثه سفت ومحکم باید باشد ونباید حالت اسفنجی داشته باشد افزایش حجم لثه نشانه بیماری لثه است لبه لثه سالم، تیز وغیر متورم است لثه سالم نباید در حین مسواک زدن طبیعی خونریزی داشته باشد.

پلاک:

عبارت است از لایه نرم شامل باقی مانده ی مواد غذایی وباکتری ها که اغلب به دندان چسبیده وعامل پوسیدگی دندان وبوجود آمدن بیماریهای پریو دنتال می باشد که در مراحل اولیه غیر قابل مشاهده است اما در مراحل بعد می توان آنرا با دقت با چشم یا به وسیله رنگهای مخصوص آشکار کننده مشاهده کرد درمناطق قابل دسترسی پلاک با شست وشو حذف می شود اما در مناطق غیر قابل دسترسی در صورت تمیز نشدن به رشد خود ادامه داده وبه جرم تبدیل می شود.

ژنژیویت عبارتست از التهاب لثه :

پلاک معمولاً بین دندان ولثه تجمع یافته واز آنجا به درون سالوکس لثه می رود ولثه کم کم متورم وقرمز شده واتصال لثه چسبنده به مینا کم می شود وفضای بین دندان ولثه متورم به وجود می آید که به این فضا در حالت بیماری پاکت پریو دنتال گفته می شود.

پریودنتیت :عبارت است از التهاب انساج پریودنشیم

اگر ژنژیوت درمان نشود وپیشرفت کند پریودنتیت ایجاد می شود بنابراین درمان ژنژیویت از اهمیت خاصی برخوردار است تجمع باکتری ها وترشح توکسین در سالوکس لثه به تدریج دباعث التهاب انساج ودر نهایت صدمه به سایر انساج پریو دنشیم نظیر بافت نگهدارنده دندان،انساج اینتر پروکزیمال وبافت استخوان وبالاخره تحلیل استخوان وحرکت لثه چسبنده به طرف نوک ریشه(اپکس)دندان می شود که در دراز مدت این خود باعث لقی دندان می گردد.

عوامل مؤثر درپیشرفت بیماری لثه:

قدرت سیستم دفاعی بدن                               وضعیت قرارگیری دندانها                                     بیماریهای سیستمیک جرم دندان:

جرم دندان در واقع پلاکی است که با جذب بعضی مواد معدنی سخت می شود جرم بالای لثه به راحتی برداشته می شود ولی جرم زیر لثه به آهستگی ایجاد شده وبه سختی برداشته می شود.

جرم بالای لثه درابتدا نرم وکمرنگ است اما بعداً با مصرف مواد غذایی یا سیگار کشیدن رنگ آن تغییر می کند، رنگ جرم زیر لثه ای به دلیل وجود اجزای خونی درپاکت سیاه یا قرمز مایل به خاکستری می باشد.

بهداشت دهان ودندان:

به منظور دستیابی وابقاء بهداشت دهان باید باید توقف تجمع باکتری ها روی سطح دندان ها صورت گیردعادت بیمار درکنترل پلاک وبه طور کلی مراقبت از دندان ها اغلب پیچیده است وتحت تاثیر زمینه ی خانوادگی واجتماعی می باشد .نیاز است که بیماران در مورد پلاک واثرات آن در دهان اطلاعاتی داشته باشند شایان ذکر است که توضیحاتی که به یک بیمار داده می شود ممکن است به دلیل میزان متفاوت پلاک وسطوح مختلف بیماری برای بیمار دیگر مناسب نباشد پرستار دندانپزشک می تواند در زمان مناسب توضیحاتی را که توسط دندانپزشک وبهداشت کاردندان داده می شود تکمیل وتقویت نماید.

ازآنجایکه برداشتن پلاک بالای لثه برعهده خود بیمار می باشد لذا باید اطلاعات کافی در زمینه ی تمیزکردن دندان وروش های آن در اختیار بیمار قرار گیرد. مسواک های مورد استفاده باید به اندازه کافی کوچک باشند تا دسترسی به مارجینهای لثه امکان پذیر باشد.

روش های کنترل پلاک توسط بیمار:

*مسواک زدن استفاده          * از نخ دندان                    *استفاده از خلال دندان                                   *جرمگیری وبروساژ

روش های مسواک زدن زیادی گزارش شده است مطالعات نشان داده است که دقت کردن وبه طور کامل انجام دادن مسواک مهمتر از روش انجام آن می باشد بیمار باید قادر به از بین بردن پلاک وصرف زمان لازم جهت حذف پلاک باشد،درست مسواک زدن ومهارت در به کاربردن مسواک از تعداد دفعات مسواک زدن بهتر است بهترین روش روشی است که برای بیمار راحتتر باشد ومؤثر واقع شود وباید به گونه ای باشد که به لثه وطوق دندان صدمه نزنند.

مشخصات مسواک خوب:

دسته مسواک بهتر است مستقیم باشد  بریستلها بهتر است نرم ونایلونی باشد  موهای مسواک باید منظم وسر آنها گرد باشد  

بهتر است موهای مساک وقتی تغیر شکل دهد عوض شود .معمولاً نمی توان از یک مسواک بیشتر از سه الی چهار ماه استفاده نمود .

نقش مسواک :درمقایسه با خمیر دندانهای رایج قدرت ساییدگی موهای مسواک کم است خاص موهای مسواک نظیر شکل،سختی،سفتی ومقدار آن به خودی خود اثر چندانی بر سایش ندارد اما این عوامل بر میزان سایش ایجاد شده توسط خمیر دندانها اثر می گذارد مسواکهای مکانیکی در مقایسه با روش دستی سایش کمتری ایجاد می کند زیرا نیروی اعمال شده توسط آنها کمتر است.

مسواک ها ووسایل شست شودهنده الکتریکی برای بیمارانی که مهارت استفاده از آنها را دارند می تواند مفید باشد

این مسواک ها به صورت لرزشی قسمت های مختلف دندان را تمیز میکند بهترین راهنما جهت انتخواب مساک وخمیر دندان برای یک بیبار توجه به مسائل زیر است

• میزان رنگدانه های روی دندانها
• روش مسواک زدن
• نیروی اعمال شده بر دندانها
• میزان سیمان یا عاج عریان

انتخاب مسواک باید باتوجه به شرایط نسوج نرم بیمار باشد به طور کامل باید از سایش نسوج نرم توسط مسواکهای سفت وسخت خودداری کرد.

مسواک زدن با اعمال نیروی زیاد یا به طور غیر صحیح دباعث آسیب به لثه می شود.

پلاک اولیه غیر قابل رویت است اما با جویدن قرصهای آشکار ساز می توان آنرا قابل رویت کرد پرستار دندانپزشک به بیمار یادآوری می کند که قبل از استفاده از این قرص با مالیدن ژل روی لبها می توان از رنگی شدن آنها جلوگیری کرد.

 

مسواکهای ارتودنسی مسواکهایی هستند که موههای میانی سفت و کوتاه(برای تمیز کردن براکت وسیمهای ارتودنسی)وموهای بیرونی بلند ونوک گرد(برای تمیز کردن دندان ولثه)می باشد.

روش صحیح استفاده از مسواک برقی:

برای چند ثانیه مسواک را روی دندان نگه داشته سپس به سمت دندان دیگر ببرید از حرکت رفت وبرگشتی مسواک وفشار مسواک روی دندانها خودداری نمایید،مسواک زدن را با سطوح خارجی دندانها شروع کرده سپس سطوح داخلی ودر آخر سطح جونده را تمییز نمایید پشت دندانهای عقب را فراموش نکنید از رسیدن مسواک به تمام نقاط دندانها اطمینان حاصل نماییدو زمانی که رنگ الیاف در اثر استفاده تغییر کرد حتماً سر مسواک را عوض نمایید.

خمیر دندان:

عمل اصلی خمیر دندان تمیز کردن سطوح دندانی که با مسواک قابل دسترسی هستند می باشد مسواک زدن با خمیر دندان باعث کاهش وقوع پوسیدگی شده وبه سلامت لثه کمک می کند واز بوی بد دهان می کاهد خمیر دندان حاوی مواد ساینده،روغن های خش بو کننده،عوامل شیرین کننده،آب ومواد نگهدارنده می باشد همچنین بیشتر خمیر دندانها حاوی استانوس فلوراید وسدیم فلوراید و …برای جلوگیری از پوسیدگی هستند.

انواع روش های مسواک زدن:

روش :Bass   موهای مسواک به سمت لثه وبا زاویه  4 درجه نسبت به محور طولی دندان به داخل شیار لثه ای هدایت می شد نک موهای مسواک داخل شیار قرار می گیرد مسواک با فشار کم وحرکات لرزشی کوتاه عمل می کند بعد از انجام حرکات لرزشی الیاف مسواک به طرف سطح اکلوزال حرکت داده می شود تا سطح لبیال ولینگوال تمیز گردد .در سمت لینگوال دندانهای قدامی مسواک به طور عمودی قرار می گیرد(به دلیل باریک بودن قوس فکی)تکنیک مسواک زدن به این روش مناسب ترین روش در کنترل بیماریهای لثه است ومسواک نرم برای این روش مناسب است.

بعد از مسواک زدن هر منطقه(در هرمنطقه بیش از  بار)سطح جونده دندانها تمیز می شود.

روش رولینگ :این روش برای لثه های نرمال به کار می رود اغلب مسواک ها برای این روش مناسبند هرچند که یک مساک نرم نایلونی پرمو  ممکن است مؤثر باشد در این روش کنار الیاف مسواک برروی لثه چسبنده قرار داده می شود الیاف برروی لثه چسبنده طوری حرکت می کند که با فشار الیاف حالت رنگ پریدگی در لثه دیده شود،با چرخش مچ وادامه حرکت الیاف مسواک از روی لثه برروی سطح دندان حرکت می کنند این عمل حداقل  بار در هر ناحیه تکرار می شود.

متد استیلن :در این تکنیک مسواک تحت زاویه  4 درجه برروی لثه وناحیه طوق دندان قرار داده می شود(موهای مسواک به سمت لثه باشد)فشار مناسبی به مسواک داده می شود به طوریکه لثه را سفید می کند وبا یک حرکت آرام ولی محکم با حرکت لرزشی به سطح سمت اکلوزال دندان حرکت می کند به کارگیری این روش سبب تحریک وماساژ لثه می شود ومواد تجمع یافته بر روی ناحیه طوق دندانها را بر می دارد.

متد چارتر :برای فضای بین دندانی باز هنگامیکه لثه بین دندانی ناحیه ی بین دندانی را نمی پوشاند به کار می رود در این روش موهای مسواک  به سمط سطح اکوزال قرار می گیرد وموهای مسواک به داخل فضای بین دندانی هدایت می شود در حالتی که موهای مسواک در این وضعیت قرار گرفته یک حرکت چرخشی لرزشی محکم اعمال می شود، یادگیری این روش مشکل است وزیاد کاربرد ندارد وبا مسواک بین دندانی می توان  فضای بین دندانی که لثه آن تحلیل رفته را تمیز نمود.

در همه روش های ذکرشده برای مسواک کردن سطح جونده موهای مسواک درتماس با سطح جونده قرار می گیرد وبا کمی فشار به داخل شیارهای سطح جونده وارد می شود سپس با جلو وعقب بردن مسواک سطح جونده تمیز می شود.

مسواک زدن زبان:

مواد غذایی نرم،میکرو ارگانیسم ها وسلولهای اپتلیایی کنده شده را باید از سطح زبان پاک نمود.

موهای مسواک در یک حالت مستقیم به طوری که به طرف حلق قرار گرفته حرکت داده می شود همین که موهای مسواک به طرف زبان حرکت نمود فشار مناسبی اعمال می شود تمیز کردن زبان نقش مهمی در از بین بردن بوی دهان دارد.

پس از مسواک زدن مسواک باید خوب شسته شود ودر جایی دور از آلودگی نگهداری شود همچنین از قرار دادن مسواک خیس در جعبه ی سربسته باعث زیاد شدن رطوبت هوای داخل جعبه شده ورشد میکروبها را تسریع می کند.

نوبت های مسواک زدن:

بهتر است بعد از هربار مصرف مواد غذایی دندانها را مسواک بزنیم ولی در دو زمان مسواک زدن ضروری است :  شب قبل از خواب به دلیل اینکه  در زمان خواب جریان بزاق وحرکات زبان وگونه جهت تمیز کردن محیط دهان کاهش می یابد ودندانها مستعد پوسدگی می شوند   صبح بعد از صبحانه

مسواک زدن به تنهایی نمی تواند تمام سطوح دندان را تمیز کند بنابراین استفاده از وسایل دیگر جهت کنترل پلاک الزامی است.

وسایل کمکی برای تمیز نمودن سطوح اینتر پروگزیمال :

استفاده وانتخاب این وسایل بستگی به وضعیت وموقعیت فضای بین دندانی در دهان بیمار وشرایط نسج لثه و میزان ومحل تجمع پلاک در دهان بیمار دارد.

نخ دندان پزشکی :برای بیمارانی که نسوج پریودنتال سالم دارند وهیچ گونه تحلیل در ناحیه ی بین دندانی در نسوج پریو دنتال آنها مشاهده نمی شود دنتال فلاس(نخ دندان )وسیله مؤثری است وبرای بیمارانی که نسوج پریودنتال بین دندانی شان تحلیل رفته نیز به کار می رود ولی کافی نیست .چندین نوع فلاس در دسترس است دنتال فلاس بدون موم  دنتال فلاس آغشته به موم:

دنتال فلاس بدون موم بر دنتال فلاس آغشته به موم ترجیح داده می شود.

در بیمارانی که سطوح ترمیم آنها خشن است ویا نقطه تماس دودندان خیلی محکم به هم چسبیده اند استفاده از دنتال فلاس آغشته به موم آسانتر است زیرا که به سادگی پاره نمی شوند.

روش استفاده:

1   تا 41 سانت نخ دندان را جدا کرده ومحکم دور یک انگشت از هردست می پیچانیم در هر ناحیه باید نخ تمیز وبه کار گرفته شود ونخ نباید با فشار از ناحیه تماس بین دندانی به طرف لثه رانده شود چون که این عمل مجب صدمه به بافت نرم می گردد وبه آهستگی از نقطه تماس دو دندان عبور می دهیم وسپس آنرا به سطح کناری یکی از دندانها تکیه داده وبا ملایمت به زیر لبه لثه برده ودور دندان می پیچانیم تا سطح دندان را در بر گیرد وچند بار به طرف بالا وپایین حرکت می دهیم وباید مواظب باشیم که نسج لثه پاره نشود سپس قسمت تمیز نخ را به سطح کناری دندان مجاور تکیه داده وهمین عمل را تکرار می کنیم.

نحوه استفاده از نخ توسط بیمار باید به طور مرتب کنترل شود تا اطمینان حاصل گردد که به او روش صحیح ومؤثر از نخ استفاده کند.

نخ دندان سوپر فلاس:

برای تمیز کردن زیر بریجها استفاده می شود .قسمت انتهایی برای عبور دادن نخ دندان از زیر بریجهای ثابت به کار می رود وقسمت معمولی برای برداشتن پلاک میکروبی از فضاهای بین دندانی وزیر شیار لثه کاربرد دارد وقسمت اسفنجی برای تمیز کردن فضاهای باز بین دندانی وزیر بریجها استفاده می شود.

خلال دندان:

از خلال دندان در نواحی که لثه بین دندانی تماماً فضای موجود بین دو دندان را پوشانیده نباید استفاده نمود چون باعث ازردگی لثه می شود.

اگر به طور صحیح وبعد از مسواک زدن استفاده شود به طر مؤثر باعث برداشته شدن پلاک ومواد غذایی ریز بین دندان ها شده باعث تحریک وماساژ لثه گردیده وسبب می گردد که لثه بین دندانی به شکل فیزیولوژیک خود نزدیک گردد.خلال دندان ابتدا در دهان مرطوب می گردد تا کمی نرم شود بعد در ناحیه بین دو دندان(اینتر پروکزیمال )طوری قرار داده می شود که قاعده مثلث به طرف لثه باشد وبعداً خلال دندان را به سطوح پروگزیمال دودندان مجاور می فشاریم،براساس میزان فضای بین دندان ها خلال دندان به طرف بالا وپایین یا داخل وخارج حرکت داده می شود در هر ناحیه این عمل چندین بار تکرار می شود .معمولاًًپزشکان با استفاده از خلال دندان مخالفند.

برس های بین دندانی:

برس های مخروطی شکل کوچک برای تمیز نمودن فضاهای بین دندانی که لثه بین دندانی آنها از بین رفته است مفید هستند این برس هارا باید در نواحی بین دندانی فرو برده وبا حرکت جلو وعقب ناحیه را تمیز نمود.

قرص ها ومحلول های افشا کننده پلاک

هدف از رنگ نمودن پلاک دندانی این است که بیمار مواد تجمع یافته برروی دندان را ببیند که این امر قدرت تمیز کنندگی بیمار راافزایش می دهد واین امکان را می دهد که بیمار فرق بین دنتال پلاک ومواد غذایی ریز که به سادگی دیده می شوند را بداند زیرا بیمار مواد غذایی ریز را به راحتی تمیز می کند ولی توجهی به برداشتن پلاک میکروبی بیرنگ که چسبیدگی محکمی به دندان دارد،ندارد رنگهای آشکار ساز به شکل قرص ومایع ارائه می شود بیمار باید این محلول را به تمام سطوح دندان بمالد ودنتال پلاک ها مشخص می شوند.

دهان شویه ها:

شستن دهان با فشار یک محلول ممکن است مواد ریز غذایی را شل کند ولی این کار نمی تواند پلاک میکروبی را از جای بردارد برخی دهان شویه ها ممکن است به کنترل شیمیایی تشکیل دنتال پلاک کمک نمایند.

کلرهگزیدین یک دهان شویه است که خاصیت ضد عفونی قوی دارد.

به طور کلی دهان شویه به عنوان مکمل مسواک زدن باید استفاده شود نه به عنوان جایگزین مسواک.

شستشوی دهان با محلول های نمک یا مواد تولید کننده اکسیژن(آب اکسیژنه )در مورد بیماریهای حاد التهابی لثه مؤثر است .محل نگهداری دهان شویه باید مناسب وبه دور از نور شدید وحرارت باشد،دهان شویه نباید قورت داده شود به همین خاطر بچه ها هنگام استفاده از دهان شویه باید سرشان را کمی به جلو خم کنند بعد از اینکه دهان شویه داخل دهان ریخته شد باید به مدت یک دقیقه دهان شویه را داخل دهان به گونه ای چرخاند که تمام سطوح دندانها با آن تماس پیدا کند وسپس به بیرون ریخته شود پس از مصرف دهان شویه به مدت    دقیقه بهتر است از خوردن وآشامیدن اجتناب کرد.

انواع دهان شویه:

پریدکس : خاصیت ضدعفونی قوی دارد وعوارض جانبی آن عبارت است از تغیر رنگ دندانها وتغیرات چشایی  لیسترین :برای حذف پلاک فوق لثه ای ورفع التهاب لثه مؤثر است.

تاریخچه دندانپزشکی :

تاریخچه دندانپزشکی شامل جلسات دندانپزشکی قبل،نوع درمان ارائه شده قبلی،نوع ودفعات مسواک زدن وسایر انواع روش های کمکی بهداشت دهان شود.

مواد دندانی :

هدف اصلی از دندانپزشکی ترمیمی جایگزینی ساختمان از دست رفته با موادی است که عملکرد وزیبایی آنرا تاٌٌمین می کند برای ترمیم صرفاً از یک ماده ی واحد استفاده نمی شود بلکه مواد زیادی برای ترمیم های گوناگون مورد استفاده قرار می گیرد هرکدام ازاین مواد دارای کیفیتی می باشند که آنرا جهت استفاده در رستورشینهای خاص مناسبتر می سازد انتخواب مواد ترمیمی باید قبل از آماده سازی دندان جهت بازسازی انجام گیرد بنابراین آشنایی با خواص مواد به منظور شناسایی وتشخیص آنها از یکدیگر بسیار مهم است .همچنین جهت انتخاب نوع ماده ی ترمیمی شناخت انواع حفرات الزامی است.

طبقه بندی حفرات:

کلاس  :پوسیدگی های سطح اکوزال دندانهای خلفی

کلاس  : پوسیدگی های سطوح پروگزیمال دندانهای خلفی می باشد که گاهی به سطح اکلوزال هم میرسد.

کلاس  :پوسیدگی های سطوح پروگزیمال دندانهای قدامی بدون درگیری لبه ی اینسیزال دندانها

کلاس 4: پوسیدگی های سطوح پروگزیمال دندانهای قدامی که لبه ی اینسیزال نیز دچار پوسیدگی شده باشد کلاس  :پوسیدگی هایی که در طوق دندان ایجاد می شود

مواد ترمیمی همرنگ دندان :  

نیاز فراوانی که به ماده ای که ظاهری مشابه نسج دندان داشته باشد وبتوان آنرا مستقیم وبه شکل خمیر در حفره آماده شده قرار داد وجود دارد بیماران ترمیم های همرنگ دندان را ترجیح می دهند

انواع:

کامپوزیت   گلاس اینومر  

کامپوزیت بیش از سایر مواد ترمیمی همرنگ دندان کاربرد دارد.

گلاس اینومر معمولاً جهت ترمیم ساییدگی های مناطق سرویکال دندان به کار می رود.

گلاس اینومر حداکثر فلوراید را آزاد می کند ودر بیماران حساس به پوسیدگی ماده بسیار مناسبی است اما باید در مناطقی استفاده شود که استرس وارده به آن کم باشد.

ترکیب های کامپوزیتی معمولاً در حفره های کلاس  ودر مواردی که دسترس زیاد نیست وزیبایی اهمیت فراوانی دارد به کار می روند هرچند دوام کامپوزیت از آمالگام کمتر است ولی امروزه کامپوزیت هایی ساخته شده که استحکام ودوام بیشتری داشته وجهت ترمیم حفره های خلفی کاربرد دارند.

کامپوزیت به اشکال زیر موجود است:

: Selfدوتیوپ خمیری شکل که یکی از آنها بیس ودیگری کاتالیزور می باشد که باید جداگانه نگهداری شوند .وفقط اندکی پیش از قرارگیری در حفره مخلوط می گردند.پس از مخلوط کردن زمان کارکرد  .   دقیقه است .

: Light شامل یک خمیر است که نور در آن به عنوان یک کاتالیزور عمل می کند ودر اثر قرار گرفتن در معرض نور آبی سخت می شود در مناطق  قدامی که زیبایی اهمیت بیشتری داشته ونیروهای اکلوزالی کم است کامپوزیت ها بهترین انتخاب می باشند چرا که تغیر رنگ ترمیم ها حداقل بوده ومیزان عود پوسیدگی در آنها کم است.

کامپوزیت های خلفی یا انواع قابل فشردن معمولاً در مقایسه با کامپوزیت های قدامی در برابر سایش مقاومت بیشتری دارند ودر پوسیدگی های خلفی به کار می روند

اچینگ وباندینگ سبب ایجاد اتصال میان کامپوزیت وساختمان دندان می شود.

سطح مینا وعاج حفره را به مدت 1  ثانیه باژل اسید فسفریک آغشته می کنیم که ژل باعث تخلخل سطح دندان می شود سپس اسید را توسط اسپری آب می شوییم وسطح را با جریان هوا خشک می کنیم(اچینگ)بعد عوامل باندینگ به درون سطح مینا وعاج تخلخل یافته نفوذ می کند وگیر برای کامپوزیت ایجاد می کند.

کامپوزیت تک خمیری در رنگ های مختلف ودر سرنگ های یکبار مصرف یا کپسول ارائه می شود هنگم کار با کامپوزیت با مخلوط کردن نوع self cure  از اسپاتول های پلاستیکی باعث می شود که کامپوزیت به آن نچسبد

قبل از قراردادن کامپوزیت در حفره بایدپالپ را با یک لاینر(کف بندی)مثل دای کال یا گلاس آبنومر

کامپوزیت های سیال مقاومت کمتری در برابر سایش داشته جهت ترمیم در نواحی سرویکالی استفاده می شود وسیال بودن این کامپوزیت ها امکان تزریق آنها را در حفره توسط سرنگ فراهم می کند از نوع سیال برای(عایق بندی شیارها )هم استفاده می شود.

گلاس آینومر:

در ترمیمهای سرویکالی(کلاس ) ودر مناطقی که زیبایی اهمیت ندارد ودر بیمارانی که ریسک پوسیدگی بالایی دارند استفاده می شود گیر گلاس آینومر در نواحی سرویکالی بهتر از گیر کامپوزیت است.

چسبندگی این سمان به عاج وسمنتوم اجازه می دهد که در نواحی که لبه های پرکردگی به سمنتوم یا عاج ختم می شود مناسب را فراهم نماید ونشت لبه ای کمتری دارد وتطابق بهتری با دندان دارد

گلاس آینومر در بطری وگپسول بسته بندی شده است پودر ومایع به مقدار مناسب روی یک پد کاغذی(یا اسلب شیشه ای)قرار داده می شود ونیمی از پودر با مایع مخلوط می شود تا یک قوام خامه ای به دست آید بعد باقی مانده پودر اضافه می شود زمان مخلوط شدن 1  تا 41 ثانیه بوده وزمان سخت شدن4 دقیقه است

در نوع کپسولی با فشار پودر ومایع مجاور هم قرار داده شده وبایک مخلوط کننده ی مکانیکی مخلوط می شود سپس توسط یک سرنگ مخصوص مخلوط حاصل تزریق می شود پرداخت آن باید بعد از 4  ساعت انجام شود

عوامل باندینگ:

همراه کامپوزیت جهت فراهم نودن اتصال کافی با مینا وعاج به کار می رود یک عامل باندینگ شامل سه جزء است:

پرایمر وادهزیر معمولاً در یک حلال نظیر استون،الکل یا آب محلول می باشد در بسیاری موارد در دستگاه لایت کیور نور از طریق یک دسته فیبر نوری به نوک تیوپ منتقل می شود از نگاه کردن به نور منعکس شونده باید خودداری کرد برای حفاظت چشم عینک مخصوص لایت کیور وجود دارد

آمالگام :امروزه با وجود اینکه موادی مثل پرسلن وکامپوزیت جایگزین آمالگام شده اما به دلیل گران بودن،دوام محدود وکاربرد دشوارمشکلاتی دارند واز لحاظ دوام،سادگی کاربرد واستحکام به پای آمالگام نرسیده اند عمل پرداخت آمالگام 4  ساعت بعد باید انجام شود معمولاً اضافات آمالگام توسط سنگ های سبز،فرزهای پرداخت یا دیسک های ساینده برداشته می شود وسپس به وسیله عامل پالایش کننده نظیر پودر پامیس وبرس های مویی سطح ترمیم صاف می شود

جیوه :یک ماده سمی است وبرای به حداقل رساندن تماس بیماران با پرسنل به جیوه وبخارات آن باید احتیاطات لازم به کار برده شود مسمومیت جیوه به دلیل دفع آهسته ی جیوه از بدن خطرناک است بنابراین اگر تماس روزانه با جیوه کم باشد ممکن است در بدن به سطح سمی برسد.

راههای ورود جیوه به بدن عبارتند از تماس با پوست،گوارشی واز راه تنفس به صورت بخار جیوه

استفاده از امالگام های کپسولی تماس با جیوه را به حداقل رسانده واحتمال ریختن وپراکنده شدن جیوه مایع را کاهش می دهد بهداشت جیوه عبارت است از کنترل جیوه به نحوی که حداقل خطر را برای سلامت انسان داشته باشد.کاربرد تهویه قوی هنگام تعویض،استفاده از ماسک وجلوگیری از تماس جیوه با دست حتی با وجود دستکش باعث به حداقل رسیدن خطر تماس با بخار جیوه می گردد.

مواد پالایش :پالایش نمودن جهت حذف اضافات مواد ترمیمی وصاف نمودن سطوح خشن آنها انجام می شود ناصافی سطح پرکردگی باعث می شود ذرات غذایی به این سطوح ناصاف متصل می شود واگر این سطوح ناصاف مجاور لثه باشد سبب تحریک لثه می گردد.

پالایش کردن وتمیز کردن جهت حفظ سلامت دندانها انجام می شود با این حال استفاده از خمیر دندانهای حاوی مواد ساینده زیاد با خمیر های پروفیلاکسی باعث ساییدگی برخی مواد ترمیمی می شود، خمیر پروفلاکسی ایده آل باید به حد کافی قدرت ساییدگی داشته باشد تا بتواند همه ی رسوبات سطح دندان را بردارد بدون اینکه باعث سایش ناخواسته مینا، عاج یا سمان گردد.

پالیش معمولاً قبل از فلوراید تراپی وبعد از جرمگیری استفاده می شود.

لاینرها و وارنیش ها :

به عنوان محافظ میان عاج ومواد ترمیمی عمل نموده ومیزان نفوذ مایعات دهان را در حد فاصل ترمیم دندان کاهش میدهد وممکن است که دارای برخی خواص درمانی برای درمان باشد

لاینرها :بیشتر در حفره استفاده می شود وبه عنوان یک سبد عمل می کند ومی تواند اسید هارا خنثی کند.

بعضی از لاینرها حاوی فلوراید می باشند.از انواع آن می توان کلسیم هیدروکساید را نام برد که کلسیم هیدروکساید خاصیت درمانی دارد وقادر به تحریک پالپ برای ایجاد عاج ثانویه یا جبرانی است(عاجی که از بین رفته ودوباره توسط سلولهای عصبی ساخته می شود عاج ثانویه می گویند) این ماده به خوبی توسط پالپ تحمل می شود دارای اثر تسکین دهنده نیست ولی اثر آنتی باکتریال داشته واثر ضد التهابی نیز دارد.

دای کال : بهترین ماده برای کف بندی وپوشش پالپ می باشد که تا امروز شناخته شده است .

وارنیش ها :در حفره دهان نامحلولند ولایه نازکی از این مواد نشت از دیواره ها ولبه های ترمیم بخصوص آمالگام را کاهش می دهد.توسط یک گلوله پنبه کوچک وارنیش به لبه ودیواره های حفره مالیده می شود.

اگر وارنیش غلیظ باشد اثر خودرا ازدست می دهد بنابراین همیشه باید در آن را سریع ببندیم واگر غلیظ شد باید با حلال آن را رقیق کنیم.

وارنیش ها چون از نفوذ آمالگام به داخل عاج جلوگیری می کند در نتیجه از تغیر رنگ دندان نیز جلوگیری می کند .وارنیش نباید در زیر مواد ترمیم کننده رزینی مثل کامپوزیت برای حفاظت پالپ استفاده کرد زیرا حلال موجود در وارنیش ممکن است با رزین واکنش داده وآنرا نرم کند.

پرکردگی های موقت (پانسمان) :

بعضی از پانسمان ها را که با قوام کف بندی مخلوط شده می توان به عنوان پرکردگی های موقت به کار برد پرکردگی موقت پالپ دندان را محافظت می کند،التهاب عصب را کاهش می دهد وحالت دندان را تازمانی که بتوان ترمیم دائمی را قارداد حفظ می کند برای این منظور غالباً سیمانهای اکسید روی اوژنول اصلاح شده استفاده می شود .

سیلر(سمان درمان ریشه )بعد از برداشتن پالپ،کانال دندان باید توسط نمودن گوتابرگا یا پرکردن توسط یک خمیر کاملاً مسدود شود،بسیاری از سیلرهای درمان ریشه دارای ترکیب اسید روی واوژنول می باشند مثل سیلرها به صورت یک قوام خمیری که نه خیلی رقیق ونه خیلی غلیظ است مخلوط می شوند وداخل کانال قرار داده می شوند.

انواع رستورشین ها :

اینله :رستوریشنی که در خارج از حفره دهان تهیه وبه دندان تراش خورده سمان می شود^.  

روکش :رستورشینی است که تمام یا قسمتی از تاج دندان را بازسازس می کند .

PFM  پرسلن فول متال : شامل یک فریم فلزی ویک روکش سرامیکی است.

ژاکت کراون یک روکش تماماً پرسنلی است

بریج :بریج به منظور جایگزینی دندان یا دندانهای از دست رفته ای به کار می رود که در دوطرف آن دندان وجود داشته باشد دو دندان مجاور  فضای بی دندانی باید به عنوان پای تراش بخورند تا دندان جایگزین شده را ساپورت وحمایت کنند بریج پلی دندانی است وبه دندانهای پایه سمان می شود

کلاسپ :اتصال فلزی چنگک مانندی است که در پروتز پارسیل دندانهای پارسیل را در بر می گیرند در بیمارانی که همه دندانهای خود را ازدست نداده وچند دندان در دهان آنها باقی مانده است پروتز پارسیل کاربرد دارد این پروتزها از مواد آکریل وآلیاژ فلزی که معمولاً کرم کبالت بوده ساخته می شود البته یک نع آن فقط از مواد آکریلی ساخته می شوند البته یک نع آن فقط از مواد آکریلی ساخته می شوند.

دنچر :پروتز متحرکی است که جایگزین کلیه دندانهای فک بالا یا پایین می شود که به آن پروتز کامل گفته می شود.

یک توان می شد آن ثابت افزایش موجب استخوان رشد اینکه از وبعد رود می کار به شده کشیده دندان ی ریشه جایگزینی منظور به ایمپلنتکراون کامل به ان وصل کرد شوند.

مواد قالبگیری:

ماده ی قالبگیری برای ثبت دقیق بافت های دهانی کاربرد دارد وبا ریختن گچهای دندانپزشکی یا سایر مواد بهترین روش برای به تاٌٌخیر انداختن مرحله سفت شدن آلژینات استفاده از آب سرد به جای استفاده از مخلوط رقیق تر است زیرا در حالت دوم(رقیق درست کردن آلژینات)استحکام قالب در برابر پاره شدن کاهش می یابد زمان سخت شدن آلژینات توسط تولید کنندگان به دوصورت نرمال وسریع تقسیم می شود مدت زمان اختلاط در آلژیناتهای نرمال  4 ثانیه ودرنوعfast  1  ثانیه می باشد بعد از آماده شدن مخلوط با استفاده از اسپاتول تری را کاملاً وبه طور یکنواخت

پرکنید ونباید حباب هوا در آن ایجاد شود بهتر است ابتدا خلف تری پرشود وسپس به قدام برسد

برای قالب گیری یا آلژینات روی تری چسب آلژینات زده می شود تا قالب از تری جدا نشود قالب آلژینات باید سریع ریخته شود واگر نگهداری قالب ضروری است وامکان ریختن آن وجود ندارد آن را داخل یک حوله ی کاغذی خیس بچسبانید یا داخل آن گاز مرطوب یا دستمال کاغذی مرطوب قراردهید البته بیشتر یک ساعت نمی توان آنرا نگه شود

کامپاند :یک ماده ترموپلاستیک است که با گرما نرم ودر اثر سرما سخت می شود

مورد استفاده کامپاند :جهت ثبت جزئیات روی قالب تری اختصاصی(روی کست مدل برای گرفتن قالب نهایی در لابراتوار ساخته می شود)قرار داده می شود نحوه ی استفاده ی آن به این صورت است که کامپاند دندانی را روی شعله یا در آب گرم به حالت نرم قابل انعطاف در می آوریم وروی لبه های تری اختصاصی قرار می دهیم وداخل دهان مریض می گذاریم تا تمام جزئیات بافت ها ثبت شود البته دمای آن نباید زیاد باشد چون به نسوج دهان آسیب می رساند ودردمای کمتر نیز سخت وغیر قابل انعطاف بوده وجزئیات را ثبت نمی کند وروی این قالب با ماده ی قالب گیری یا مواد قالب گیری دیگر قالب نهایی گرفته می شود ZOE  با قوام خمیری رقیق آماده شده ودر یک تری اختصاصی دارای پوشش کامپاندی جهت ثبت قوس فکی وقالب نهایی به کار می رود واز دوخمیر تشکیل شده است.

کاربرد :طول مساوی از دوخمیر را روی پد کاغذی قرار می دهیم باید مطمئن شویم که قطر دو نوار خمیری با هم برابر است از بلوک شیشه ای نیز می توان استفاده کرد اما استفاده از پد کاغذی مقاوم به روغن بهتر است چون تمیز کردن مواد از روی بلوک شیشه ای سخت است جهت مخلوط سازی از یک اسپاتول سخت وغیر قابل انعطاف استفاده میکنیم عمل اختلاط با یک حرکت چرخشی ودر یک سطح وسیع انجام می شود سپس به درون قالب وسخت شدن آنها یک نسخه(مدل )از بافتهای دهان تهیه می شود،نسخه ی حاصل اگر شامل بخش وسیعی از دهان باشد به نام کست واگر تنها یک یا چند دندان را شامل شود دای خوانده می شود

 

مواد قالب گیری آلژینات:

امروزه به طور وسیعی از آلژینات استفاده می گردد علل استقبال گسترده عبارتند از:

سادگی مخلوط کردن وکاربرد نیاز به حداقل وسایل  

انعطاف پذیری ماده پس از سخت شدن قیمت ارزان

معمولاً با گچ معمولی ریخته می شود ودقت آن در انتقال جزئیات به اندازه مواد قالبگیری الاستیک نیست

به طور وسیعی جهت ساخت کست های مطالعه اعم از کست های تمام قوس دندانی یا بخشی از آن ازآلژینات استفاده می شود .این مواد برای قالبگیری دندانهای تراش خورده توصیه نمی شود

آلژینات به صورت پودر در بسته های باوزن معین ارائه می شود برای اندازه گیری پدر از یک پیمانه پلاستیکی استفاده می شود

حوزه ی کاربرد :هنگام زدن آلژینات دمای آب باید به اندازه ی دمای اتاق باشد، قبل از استفاده ظرف محتوی ژینات را تکان دهید تا پودر نرم شود سپس مقدار مورد نیاز را داخل کاسه ی پلاستیکی توسط پیمانه ی مخصوص بریزید وبعد با اسپاتول(یک اسپاتول با تیغه ی پهن وسخت استفاده می شود)به آن ضربه زده شود به آن آب اضافه کنید آب باید کم کم اضافه شود که آلژینات قوام رقیقی پیدا نکنند

مخلوط را به فشردن به دیواره ها به هم بزنید تا حباب نداشته باشد مخلوط سازی کمتر از حد سبب ایجاد یک مخلوط دانه دانه خواهد شد زمانیکه آلژینات به درستی مخلوط شود باید مخلوطی صاف با قوام کرمی رنگ و از هر نوع ذرات دانه ای حاصل شود.

سخت شدن آلژینات:

نست نادرست پودر وآب دمای بالای اتاق

وقت زیاد جهت قرار دادن آلژینات در تری وگذاشتن تری در دها

مخلوط حاصل به صورت یک لایه ی نازک روی سطح تری اختصاصی گذاشته می شود وتری به دهان برده می شود .زمان سخت شدن    دقیقه است وسخت شدن نهایی آن در کمتر از 1  دقیقه روی می دهد زمان سخت شدن در حظور رطوبت،آب وافزایش دما کوتاه می باشد.

پس از خارج کردن از دهان قالب را زیر شیشه آب سرد شستشو داده وسپس آن را تکان می دهیم

قالب باید با گچ استون ریخته شود به کار بردن یک لایه ی نازک کرم یا وازلین روی لبهای بیمار قبل از کار عمل تمیز کردن صورت بیمار را آسان می کند می توان با استفاده از حلال(که داخل بسته های وجود دارد)یا روغن پرتغال بقایای آن را از صورت بیمار زدود.

مواد قالبگیری الاستییک:

مواد قالبگیری الاستیک به دلیل ثبات بالاتر، کیفیت وثبت جزئیات بهتر کاربرد زیادی دارد مواد قالبگیری پلی سولفاید جزئیات سطحی را به نحو عالی ثبت می کند واز سازگاری بالایی با تست گچی وگچ های با استحکام بالا برخوردار است مواد پلی سولفاید از طول عمر عالی برخوردارند اما نباید آنهارا درمحل گرم نگهداری کرد وباید تیوبهای مواد قبل از ذخیره سازی کنترل شوند تا معلوم شودکه آیا درب آنها به طور محکمی بسته شده است یا خیر؟طول عمر مواد ذخیره شده را می توان با قرار دادن در یخچال زیاد کرد مواد قالبگیری پلی سولفاید محدودیت هایی داشت مثل بوی ناخوشایند،رنگی کردن روپوش ولباس بیماران،زمان سفت شدن نسبتاً طولانی،تغییر دائمی نسبتاً زیاد وکاربرد دشوار.

دهمین علل کاربرد مواد قالبگیری سیلیکون قوت گرفت که برای قالبگیری پروتز ثابت استفاده می شود

قالب گیری های سیلیکون با قوامهایی مثلlight  وheavy  عرضه می شود که نوعheavy  با قوام بسیارپوتی (putty  )نامیده می شود پوتی شامل بیر وکاتالیزور است

متراکمی سیلیکون به صورت یک بیس پوتی ویک کاتالیست عرضه شده است

کاربرد :پوتی توسط یک قاشقک از ظرف برداشته می شود وکف دست پهنش می کنیم ویک گودی به وسیله قاشقک روی پوتی ایجاد می کنیم ومقدار مناسب کاتالیزور(اکسلیتر()برای هر قاشقک به اندازه) به آن اضافه می شود وبا دست آنهارا مخلوط می کنیم هنگام مخلوط کردن نباید از دستکش لاتکس استفاده کرد زیرا عناصر موجود در دستکش سفت شدن آن را به تاٌٌخیر می اندازد پونی داخل نیم تری قرار داده می شود وقالبگیری اولیه قبل از تراش دندانها انجام می شود بعد از تراش ماده واش که شامل دوخمیر غیر همرنگ است به طول مساوی از خمیر بیس وکاتالیست روی پد کاغذی قرار داده می شود وبا یک اسپاتول با تیغه ی محکم مخلوط می شود جهت مخلوط کردن توصیه شده است کاتالیست با بیس به مدت  ثانیه در یک حرکت دایره ای با انتهای اسپاتول آنقدر مخلوط می شود که مخلوطی بدون رگه وبا رنگی یکدست حاصل شود بعد از آماده شدن، واش داخل سرنگ تزریق می شود وبقیه واش داخل تری که با پوتی قالب گرفته شده است قرار می گیرد وداخل دهان برده می شود وقالبگیری انجام می شود البته گاهی از سرنگ تزریق استفاده نمی شود وواش مستقیماً روی تری قرار داده می شود قبل از قالبگیری با واش از نخ زیر لثه برای کنار زدن لثه وبند آمدن خون استفاده می شود نخ زیر لثه را به مایع همودنت آغشته می کنیم وبا اسپاتول نخ گذاری زیر لثه می بریم وبعد از آماده شدن واش نخ را برمی داریم این کار باعث ثبت جزئیات در خاتمه ی تراش می شود.

گچها :

از کلیه موادی که جهت تهیه مدل(کست)استفاده می شود گچ پر مصرف ترین آنها می باشد

انواع گچها :گچ مدل                    گچ دندانی                                       گچ دندانی با استحکام بالا

گچ ارتودنسی مخلوطی از گچ مدل وگچ دندانی می باشد .گچ دندانی محکم تر بوده واز مقاومت بالاتری در برابر سایش برخوردار است وبرای تهیه کستهایی به کار می رود که نیاز به مقاومت سایشی دارند

دای ها به مقاومت سایشی واستحکام بالایی نیاز دارند ومعمولاً از گچ های دندانی با استحکام بالا تهیه می شود برای ریختن قالب نسبت آب به پودر  4 به 11  است

گچ مدل بالاترین نسبت آب پودر وگچ دندانی با استحکام بالا کمترین نسبت را دارا می باشد

استحکام گچ بیانگر میزان مقاومت آنهادر برابر شکستگی می باشد به طور کلی مخلوطی که برای قالب ریزی استفاده می شود باید سیالیت داشته باشد تا گچ به تمام نقاط برسد به طور معمول بعد از ریختن قالب گچ به مدت   4تا1  دقیقه جهت سفت شدن کامل رها می شود به منظور ثبت جزئیات ماده باید از لحاظ شیمیایی با قالب سازگار باشد از این رو ماده ی دای به هنگام ریختن گچ نباید به شکل دانه دانه در بیاید.

روش کار کردن:

در صورت استفاده از گچ دندانی با استحکام بالا اندازه گیری پودر وآب نقش مهمی دارد نسبت پودر وآب تقریباض همیشه برای گچ دای با استحکام بالا رعایت می شود زیرا خصوصیت گچ دای در دقت رسنوریشن نهایی مؤثر وبا اهمیت است هنگام مخلوط کردن پودر وآب در کاسه لاستیکی توصیه می شود که ابتدا آب در کاسه ریخته شود وپودر به آهستگی در طی 1  ثانیه به آب اضافه شود این تکنیک باعث می شود حبابهای موجود در پودر خارج شود در نتیجه مقدار حبابهای موجود مخلوط کاهش می یابد اگر پودر یکجا ودر آغاز مرحله مخلوط کردن در ظرف خالی شود منجر به سفت شدن سریع گچ می گردد در واقع واکنش پودر وآب به مقدار زیادی بدون اسپاتول کردن انجام نمی شود وخطر وجود حباب در مخلط بیش از خطر سفت شدن بسیار سریع ماده می باشد

 

اسپاتول کردن : عمل مخلوط کردن پودر وآب با یکدیگر اسپاتول کردن نامیده می شود

اسپاتول کردن گچ ها یا با دست یا با روش مکانیکی انجام می شود، هنگامی که گچ با دست مخلوط می شود توده ی گچ وآب با اسپاتول وبا سرعت دوبار در ثانیه وبه مدت یک دقیقه زده می شود،هنگام مخلوط کردن اسپاتول باید به کناره های کاسه کشیده شود تا از خیس شدن تمام ذرات با پودر اطمینان حاصل کنید.

مخلوط کن های مکانیکی به دو صورت دستی وبرقی وجود دارند مخلوط کن های برقی به دستگاه خلا مجهز می باشند که احتمال وجود حباب در مخلوط را کاهش می دهند معمولاض مخلوط کن های برقی برای مخلوط کردن موادی به کار می روند واز سرعت بسیار بالایی برخوردارند بنابراین رعایت دستورالعمل کارخانه ی تولید کننده ضروری می باشد زیرا دوثانیه مخلوط کردن کمتر یا بیشتر به طور قابل ملاحظه روی مخلوط اثر دارد

ویبراتور:دستگاه لرزاننده است وهمیشه به منظور حذف حبابهای تشکیل شده حین مخلوط کردن به کار می رود نحوه ی استفاده از آن به آن صورت است که کمی از مخلوط گچ را داخل تری قرار می دهیم وروی ویبراتور می گذاریم وبه مدت 1  تا    ثانیه ویبره می کنیم همچنین ویبراتور باعث تسهیل عمل ریختن گچ در قالب با ظرف دیگری می شود ویبره کردن ماده به طور مؤثری قوام ماده را کاهش می دهد وبه آن اجازه می دهد که جریان یابد اگر ویبراتور نبود عمل ویبره باید با دست انجام شود

ریختن کست: گچ مخلوط شده را داخل قالب می ریزیم وروی ویبراتورمی گذاریم تا ماده در تمامی سطح قالب جریان پیدا کند بعد داخل قالب را پر می کنیم وروی یک سطح غیر قالب جذب مانند شیشه،یک توده از گچی که درست کرده ایم قرار می دهیم البته قوام توده گچ باید سفت باشد بعد قالب پرشده را بر میگردانیم و روی توده گچ قرار میدهیم وقبل از سخت شدن بهتر است که با اسپاتول به آن شکل دهیم تا زمان مورد نیاز جهت ترمیم کردن کست کاهش یابد بعد از  4 تا 1  دقیقه که قالب سفت شد آن را روی گچ خارج میکنیم خارج کردن زودهنگام موجب شکستن کست می شود.

مومها:

از مومها جهت ایجاد فضا میان یک ماده ی گچی استفاده می شود با حذف این مومها فضایی ایجاد می شود که با فلز ریخته گری مذاب پرخواهد شد

موم اینله :جهت ساخت الگوهای مومی کراون،بریج واینله به کار می رود.

موم گستینگ :جهت ساخت الگوی مومی پروتز پارسیل استفاده می شود.

موم رز :برروی بیس پروتزجهت بازسازی فرم پروتزونگهداری دندانهای مصنوعی روی بیس قبل از پخت به کار می رود رنگ آن صورتی یا قرمز است این موم به صورت ورقه هایی باعرض  .  سانتی متر وطول    سانتی متر وضخامت    میلی متر موجود است

موم های باکسینگ:این موم ها نرم وقابل شکلگیری بوده ودر هنگام قالبگیری مورد استفاده قرار می گیرد معمولاً دارای رنگ تیره بوده واندکی چسبناک می باشد که این امکان را فراهم می کند که به هم وبه مدل های گچی یا تری های قالبگیری بچسبند در ارتودنسی این موم ها سفید هستند این موم ها به سادگی ذوب می شوند واطراف قالب ها را می تان با آن سیل کرد به علاوه این موم ها در لبه های یک تری قالبگیری جهت کاهش آسیب بافتی ویا گسترش لبه های تری قبل از قالبگیری مورد استفاده است موم ثبت بایت برای ثبت اکلوژن بیمار به کار میرود.

رزینها :از این رزینها جهت ساخت الگو در دندانپزشکی استفاده می شود استحکام رزینها از موم ها بیشتر است وفلوی آنها از موم ها کمتر است اکریل دورالی شامل پودر ومنومر است وبرای قالبگیری داخل کانال استفاده می شود .برای قالبگیری پودر ومنومر با هم مخلوط می شوند قوام آن باید خمیری شل باشد سپس همراه یک اسپروی پلاستیکی که به نحوی تراش خورده که منطبق برکانال باشد داخل کانال قرار می گیرد.

پلاستیک ها در پروتز های دندانی :

عمده مواد پلاستیکی که پلی مر نامیده می شود در پروتز های دندانی کاربرد دارند

پلاستیک های آکریلی :استفاده اصلی این مواد به عنوان بیس دست دندان کامل یا پارسیل جهت حفاظت وساپورت دندانهای مصنوعی است برای این منظور یک پلاستیک سخت ومناسب است پلاستیک های آکریلی در ساخت دندانهای مصنوعی کاربرد دارند به نحوی که با دست دندانهای چینی رقابت می کنند جهت هماهنگی وجور شدن رنگ بیس پروتز با بافت های قرمز دهان مقدار کمی رنگ دانه های غیر آلی به ترکیب اضافه می شود همچنین موادی برای بیس پروتز تهیه شده که دارای رشته های رنگی مصنوعی می باشند که مانند مویرگهای ظریف به نظر می رسند

آکریل بیشتر به صورت پودر ومایع می باشد قسمت عمده ی مایع را منومر تشکیل می دهد که بسیار فرار است واکنش پلیمریزاسیون توسط اشعه ی ماوراء بنفش آغازمی شود به همین علت منومر همیشه در شیشه های قهوه ای تیره نگهداری می شود تا شیشه بتواند اشعه ی نامطلوب را جذب کند.

روند پلیمریزاسیون :پلاستیک ها به شرطی قابل استفاده می باشند که ماده ی مذکور قابلیت تغییر وتبدیل به شکل مناسب را داشته باشد تا بتوان آن را به کار گرفت این هدف به واسطه ی پلیمریزاسیون تاٌٌمین می شود.

مواد آکریلی بیس پروتز استحکام پایین داشته نسبتاً قابل انعطاف،شکننده ونرم هستند.

بیس های آکریلی پروتز قابلیت هدایت گرمایی کمی دارند وبه این ترتیب بیماران تحریکات گرمایی بافت های زیر پروتز را بسیارکم حس می کنند،بیماران نباید پروتز را در آب با گرمای بالا قرار دهند زیرا ممکن است سبب تغییر شکل بیس ونهایتاً عدم تطابق پروتز گردد ثبات رنگ آنها خوب است واگر خوب پخته شوند طعم وبوندارند علاوه براین سازگاری بافتی پلیمرهای بیس پروتز خوب است، واکنش های حساسیت به دلایل زیادی منومری است که وارد واکنش نشده است واین منومر آزاد خود در اثر پخت نادرست است.

فرق اصلی بین آکریلهایی که دردمای اتاق عمل می کنند(فوری)با آکریلهای گرما پخت در این است که منومر باقیمانده در پروتزهایی که از آکرولیک فوری ساخته می شوند بیشتر است ومعمولاً باعث تضعیف خواص آکریلی می شود منومر آزاد کم کم خارج می شود وبه تدریج خواص آکریلی بهتر می شود ودر مواردی منومر باقی مانده سبب تحریکات بافتی می شود.

 

پلاستیک های آکریلیک نرم می تواند به عنوان یکSoft Liner  برروی سطح بافتی که پروتز کامل یا پارسیل را تحمل می کند استفاده شود .در بیمارانی که پروتز باعث زخم شدن سطوح بافتی آنها شده ازSoft Liner  استفاده می کنند برخلاف نظرات متفاوت درباره استفاده از لایه های نرم عده ای از بیماران وقتی که از لایه های نرم استفاده می کنند پروتز را خیلی بهتر تحمل می کنند .همچنین وقتی که پروتز لق باشد به عنوان ماده قالبگیری در داخل بیس پروتز قرار می گیرد که باید مدتی در دهان مریض بماند وبعد به لابراتوار فرستاده می شود تاریلاین(آستر سازی)شود یک لایه آکریل به آن اضافه شود

ریلاین کننده های خانگی :بیماران باید از استفاده از ریلاینرهای سخت که در داروخانه یافت می شود امتناع کنند زیرا آنها می توانند سبب کاهش خواص بیس آکریلی پروتز شوند وممکن است سبب اکلوژن نادرست شود .ترکیبات پلاستیک وآکریلی می باشند که دندانهای مصنوعی را در خود جای داده است.

روکش موقت:ساخت یک روکش یا بریج ثابت یک عمل لابراتوری است وممکن است چندین هفته بین تراش دندان وچسباندن روکش دایمی فاصله بیفتد به همین دلیل یک روکش موقت ساخته می شود تا روی دندان قرار بگیرد واز حساسیت دندان جلوگیری کند وهمچنین در دندان های قدامی زیبایی را تاٌٌمین کند.روکش موقت پلیمرهای آکریلیک هستند آکریل همرنگ دندان ومنومر باهم مخلوط می شوند تا یک قوام خامه ای ایجاد شود ومخلوط روی دندان تراش خورده قرار می گیرد وفرم داده می شود ویا اینکه داخل یک قالبی که قبلاٌ گرفته شده ریخته می شود وروی دندان تراش خورده قرار می گیرد البته روکش موقت آماده در دسترس است وبیشتر کاربرد دارد.

تری اختصاصی نیز از اکریل ساخته می شود رنگ این نوع اکریل معمولاٌ سبز است.داخل تری اختصاصی سوراخهایی ایجاد می شود برای گیر ماده قالبگیری

پرسلن:یک ماده سرامیکی است که شکننده است ونیاز دارد که این ماده با یک ماده فلزی همراه شود تا بتواند آن را تقویت کند با این همه پرسلن ماده شفافی است ودر مقابل فساد وخرابی مقاوم است.

مهمترین کاربرد پرسلن در روکش های پرسلن متصل به فلز است وباعث زیبایی روکش می شود .رنگ های متفاوتی دارد.رنگ دندان توسط کیت نمونه رنگ که شامل رنگ های مختلف است انتخواب می شود.

روکش های تمام سرامیکی :از فواید آن ها زیبایی عالی آن می باشد واستحکام کمی دارد.

ونیر :تمام سرامیکی هستند وتنها جایگزین بخش هایی از دندان می شوند.

بیماریها ومشکلات شایع دهان :

فیبر وماتوز ارثی لثه :حجم لثه زیاد بوده ودارای قوام سفت ومتراکم است،لثه دارای رنگ طبیعی بوده وسطح لثه صاف یا دانه دانه می باشد ودرمان آن ژنریکتومی(برداشتن لثه)است.

تبخال :یک بیماری ویروسی وقابل انتقال می باشد این بیماری به صورت تاول های پراز آب وبیشتر در اطراف دهان وگوشه لبها دیده می شود(آلوویر)برای درمان آن استفاده از آنتی بیوتیکها برای جلوگیری از عفونت ثانویه پیشنهاد می شود،تاولها نباید ترکیده شوند واگر ترکید منطقه با آب فراوان وسپس با صابون یا بتادین شستشو شود تاولها باید با استفاده از دستکش معاینه شوند

برفک :یک نوع بیماری قارچی است که به صورت دانه های بسیار ریزسفید رنگ به تعداد خیلی زیاد در قسمت های مختلف دهان(وبویژه کام،روی زبان وداخل گونه ها)ظاهر می شودوویژگی آن این است که به راحتی کنده شده ونقاط قرمز وخون ریزی دهنده از خود بجا می

گذارند.دهان  کودک به هنگام تولد ممکن است آلوده شود ضایعات برفکی معمول نوزادان به صورت لکه های سفید،نرم وچسبنده روی مخاط دهان می باشد. در شیر خواران آلوده بودن پستانک وشیشه شیر به قارچ مولد بیماری باعث ایجاد برفک می شود در کسانیکه دهان شویه ضد باکتری یا آنتی بیوتیک استفاده می کنند نیز دیده می شود

درمان:حذف قارچ مولد بیماری از طریق تجویز عوامل ضد قارچ

آفت :زخمی ساده ودردناک است که در نقاط مختلف مثل داخل لب ،گونه یا کف دهان ظاهر می شود این ضایعه به صورت زخمی بزر یا چند زخم کوچک دیده می شود.

عوامل مؤثر در ایجاد آفت های دهانی:ارث،اختلالات خونی مثل کمبود آهن وویتامینB  ،نقص سیستم ایمنی بدن،استرس،اضطراب وحساسیت های غذایی

درمان :داروهای تجویزی برای زخم های آفتی بستگی به شدت زخم دارد برای کاهش درد وسوزش استفاده موارد زیر مؤثر است:

الف مواد بی حس کننده ی سطحی که به صورت اسپری،پماد یا محلول عرضه می شود وباعث کاهش درد بخصوص قبل از صرف غذا می شود  ب مواد پوشاننده که به صورت لایه ای نازک روی مخاط می چسبد وزخم را پوشانده وآن را در مقابل تحریکات خارجی حفظ می کند  در مورد استفاده شدید از داروهایی مثل بتامتازون ویا کلوبتازول مستقیماً برروی ضایعات زمان بهبود واندازه زخم را کاهش می دهد که این داروها به صورت ژل هستند ژل را باید بعد از صرف غذا وقبل از خواب دوتاسه بار دو روز مستقیماً برروی ضایعات به کار برد یا آن را با یک ماده پوشاننده مثل اورابیس مخلوط کرد.

عوامل بد بوی دهان:

عدم رعایت بهداشت،دندانهای پوسیده عفونی،ناهنجاریهای دندانی وردیف نبودن دندانها در فکین وگیر غذایی،بیماریهای لثه ای،زبان به علت وجود شیارها بر روی ان وتمیز نشدن آنها،جراحی دهان وکشیدن دندان وعدم توجه به توصیه های دندانپزشک،ضایعات بدخیم وسرطانی که عوامل داخل دهانی هستند.

عوامل خارج دهانی :بیماریهای بینی،سینوزیت،بیماریهای ریوی،بیماریهای دستگاه گوارش وسایر بیماریهای سیستمیک،مصرف الکل ودخانیات  بیماریهای سیستمیک بیماریهایی هستند که دستگاههای مختلف بدن را دچار اختلال می کند.

اصول پیشگیری از انتقال عفونت در دندانپزشکی واستریلزاسیون پیشگیری از انتقال عفونت در دندانپزشکی سه جنبه دارد:

الف حفاظت شخصی

ب ضدعفونی واستریل کردن وسایل استفاده شده  ج ضد عفونی کردن محیط وتجهیزات دندانپزشکی  حفاظت شخصی:

واکسیناسیون علیه هپاتیتB   برای کارکنان دندانپزشکی

اگر قبل از واکسینه شدن،فردی با وسایل مشکوک آلوده به ویروس هپاتیتB  زخمی شود باید حداکثر تا  4 ساعت اقدام به تزریق واکسن نماید.

استفاده از روپوش :هنگام کار در کلینیک یا در لابراتوار حتماً باید به از روپوش استفاده کرد وهنگام خروج از اتاق کارروپوش را دراورد روپوش باید به محض آلوده شدن ابتدا ضد عفونی وسپس شسته شود روپوش باید جدا از بقیه لباس ها شسته شود وبه مدت نیم ساعت در محلول هیپوکلربت سدیم قرار بگیرد

هیپوکلربت سدیم ضد عفونی کننده بسیار قوی ودر عین حال فراوان است اگر در معرض نور،هوا یا حرارت قرار گیرد خاصیت خود را از دست می دهد بنابراین باید در ظرف در بسته نگهداری شود ومقدار کمی از آن برای استفاده روزانه رقیق نمود وبرای تهیه محلول یک پیمانه وایتکس با یک پیمانه آب مخلوط شود ونباید برای رقیق کردن آن از آب داغ استفادکرد.

استفاده از دستکش :هنگام کار ومعاینه بیمار لازم است از دستکش استفاده شود وهرگاه احتمال تماس کارکنان دندانپزشکی با خون،بزاق ویا وسایلی که با خون وبزاق بیمار آلوده است باشد باید از دستکش وپس از دراوردن آن ها دستها را شستع واز دستکش ودستکش جدید استفاده کرد واگر در دست خراش یا زخمی وجود دارد باید قبل از پوشیدن دستکش زخم را باچسب پوشانده واگر درحین کار دستکش پاره یا سوراخ باید بلافاصله دستکش را در آورد دستها را شست واز دستکش جدید استفاده کرد

استفاده از ماسک وعینک حفاظتی :به علت تراوش ترشحات خون وبزاق در زمان به کارگیری اسپری آب وتوربین استفاده از ماسک وعینک  حفاظتی برای دندانپزشک ودستیارش الزامی است وبهتر است ماسک با هر مریض عوض شود وعینک محافظ یا شیلد محافظ در پایان کار با ماده ضد عفونی کننده تمیز شود

وسایل نوک تیز :کلیه وسایل نوک تیز باید با احتیاط حمل شوند تا از ایجاد زخم وجراحت جلوگیری گردد اگر دست با وسیله آلوده ای خراشیده یا زخم شود باید بلافاصله محل زخم را با آب وصابون شست وبا بتادین ضد عفونی کرد.

ضدعفونی واستریلزاسیون وسایل:

استریلزاسیون به معنی از بین بردن عامل کلیه میکروارگانیسم ها از جمله میکروبهای بسیار مقاوم است

ضدعفونی به معنی کاهش تعداد میکروارگانیسم ها است این روش نسبت به استریلزاسیون با قدرت کمتری میکروارگانیسم ها را از بین می برد. وسایل دندانپزشکی بر حسب میزان احتمال انتقال عفونت نیاز به استریلزاسیون به سه گروه تقسیم می شوند:

• وسایل حساس :کلیه ابزار ووسایلی که وارد بافت نرم یا استخوان می شوند(چاقوی جراحی،چیزل استخوانی،قلم جرمگیری،فرز و)…حساس محسوب می شوند ولازم است پس از هربار استفاده استریل شوند.
• وسایل نیمه حساس:کلیه وسایلی که وارد بافت نرم یا استخوان نمی شوند اما با آن تماس دارند(مثل آینه،آمالگام کریر،کندانسور،آنگل،ایر موتور وهندپیس،پوارآب وهوا وانتهای ساکشن و)… نیمه حساس نامیده می شوند وبهتر است پس از هربار استفاده استریل شوند ویا روی این وسایل باید کاورمخصوص به خودش را قرار داد وبعد از مصرف دور انداخت اگر بعضی از این وسایل تحمل حرارت زیاد را ندارد ناگذیر باید در حرارت کم تر ولی با زمان طولانی تر یا با استفاده از مواد شیمیایی ضد عفونی گردند.
• وسایل غیر حساس:ابزار ووسایلی که تنها با قسمت های خارجی پوست وبدن تماس دارند( مثل میزها،صندلی ها،کف،دیوارها،شلنگ های یونیت،تجهیزات نگهدارنده یونیت و )…غیر حساس هستند که بر اثر پاشیدن آب آلوده می شوند وباید ضدعفونی شوند.

مراحل استریلزاسیون :برای استریل شدن واستریل ماندن سه شرط لازم است   تمیز کردن وسایل

ضدعفونی شدید یا استریلزاسیون

حفظ استریلزاسیون

تمیز کردن وسایل چنانچه میکرو ارگانیسمها با خون وبزاق پوشانده شود ممکن است در هنگام استریلزاسیون زنده باقی بمانند .بنابراین تمیز کردن وسایل باید با دقت کافی به ترتیب زیر انجام شود:

وسایلی که قابل غوطه ور شدن است مانند سوند،پنس،آینه،فورسپس جراحی،فرز،قلم جرمگیری وترمیمی،برس پرداخت،تری قالبگیری و …را باید  بلافاصله بعد از استفاده در ظرف حاوی ماده ضد عفنونی کننده یا شوینده قرار داد تا بقایای خون وبزاق روی آنها خشک شود.

با استفاده از دستکش ضخیم وبرس بقایای خون وبزاق باید از روی وسایل پاک شود شستن وسایل با دست انجام می شود ویا با استفاده از  دستگاههای اولترامونیک.مزایای دستگاهها این است که قدرت تمیز کنندگی بیشتری دارند همچنین ظرفیت کاری بالاتر دارند وبه علت اینکه با دست تماس ندارند انتقال عفونت را کاهش می دهند ضدعفونی کردن وسایل:

برای ضد عفونی کردن وسایل باید آنهارا شست وخشک کرد چون غلظت محلول ضدعفونی کننده را کم می کند از مواد مختلف شیمیایی (گلوتارال) مناسبتر است این محلول کلیه میکروارگانیسم ها مانند باکتری ها،ویروس ها از جمله ویروس ایدز وهپاتیت را از بین می برد برای ضدعفونی کردن وسایلدر محلول گلوتارال 1  دقیقه وبرای استریلیزاسیون 1  ساعت زمان لازم است.

برای تهیه محلول باید طبق دستور کارخانه ی سازنده عمل کرد این محلول یک فعال کننده دارد که باید با آن مخلوط شود وهروقت رنگ آن سبز وروشن شد فعال می شود محلول فعال شده را نباید بیشتر از  هفته نگه داشت واگر تیره شد باید دور ریخته شود این ماده باید در ظرف در بسته نگهداری شود واز ان در محل دارای تهویه مناسب استفاده کرد چون بخار آن محرک دستگاه تنفس است.همچنین این محلول سمی است باید از تماس آن با پوست ومخاط جلوگیری کرد وبعد از ضدعفونی باید خوب شسته شود

از گلوتارال برای استریل وسایلی که غیر قابل اتوکلاو کردن هستند استفاده می شود مثل تری ها، اسپاتولها و…

میکروتن نیز مانند گلوتارال به رش غوطه ور سازی است وکار گلوتارال را انجام می دهد ضدعفونی کردن قالبها :تمام قالبها وپروتزهایی که به لابراتوار فرستاده می شوند باید ضدعفونی شوند.لابراتوار ومطب باید در زمینه ی روش های ضدعفونی صحیح همکاری داشته باشند این همکاری می تواند با نوشتن یا مهر زدن این عبارت روی دستور کار باشد:کار توسط(…نام ضدعفونی کننده)قبل از ارسال ضد عفونی شد.

بعد از قالبگیری قالب باید شسته شود باشستن    میکروبها از بین می رود سپس با دکونکس یا وایتکس اسپری شده و 1  دقیقه داخل نایلون قرار داده شود وبعد از آن خوب باید شسته شود چون که ماده ضدعفونی کننده به خصوص وایتکس قالب را خراب می کند

بعد از ضد عفنی قالب به لابراتوار فرستاده می شود در لابراتوار نیز باید بعد از اتمام کار به همین طریق استریل شده وبه مطب فرستاده شود ودر تمام مراحل تا هنگام تحویل پروتز عمل ضدعفونی باید انجام شود.

پروتزی که بیس فلزی دارد باید با دکونکس ضدعفونی شود چونکه وایتکس روی فلز خوردگی ایجاد می کند.

مواد ضد عفونی کننده وایتکس :ارزان،قوی ودر دسترس است بیشترین نتیجه را دارد معایب آن این است که بوی بد دارد،محرک تنفسی است(در محیط باز باید استفاده شود)محرک پوست وچشم است

برای ضد عفونی سطوح غیر فلزی بهترین ماده است برای ضدعفونی کف مطب،داخل سینک ها،داخل کراش ار،صندلی استفاده می شود برای ضدعفونی کردن ساکشن مقداری وایتکس با ساکشن می کشیم ونباید بلافاصله ازآن استفاده کنیم

دکونکس:بیس الکلی دارد برای ضد عفونی سطوح کوچک مثل چراغ یونیت وهمچنین سطوح فلزی استفاده می شود قدرت اثر آن از وایتکس کم تر است مزایای آن این است که بو ندارد ومحرک نیست.

بعضی از قسمت های یونیت مثل دسته چراغ،دسته کشو،دسته ی پوار آب وها،لوله ساکشن و …را می توان با روکش یکبار مصرف پوشاند وبا هر مریض تعویض کرد

هنگام استفاده از مواد ضدعفونی کننده ویا استریل کننده باید به نحوه ی مصرف،مورد مصرف،قابلیت سازگاری با سایر مواد،تاریخ انقضاء ودستورالعمل نگهداری توجه داشت برچسب روی محصولات موارد مهمی جهت اعمال کنترل عفونت بیان می کند دفع مواد زاید دندانپزشکی:

عدم توجه به نحوه از بین بردن زباله ها باعث انتقال بیماریها می شود،کلیه سوزن ها ووسایل نوک تیز را قبل از دور ریختن در ظرف های مقاوم دربسته گذاشت بهتر است روی قوطی جمله وسایل خطرناک وآلوده قید گردد وبهتر است در موارد مشکوک به هپاتیت یا ایدز وسایل یکبار مصرف آلوده را نیز قبل از دور ریختن استریل کرد

برای جلوگیری از مسمومیت با جیوه باید به نکات زیر توجه داشت:

• خرده های آمالگام اضافی باید در ظرف حاوی داروی ثبوت رادیوگرافی نگه داشته شود ترکیب جیوه با محلول ثبوت ایجاد رسب سولفات جیوه می کند واز تخریب جیوه جلوگیری می کند
• بهتر است از ساکشن قوی برای جمع کردن خرده های آمالگام از دهان استفاده شود

در حد امکان از تماس دست با آمالگام جیوه خودداری شود  

4 جیوه باید در ظرف نشکن با درپوش محکم ودور از حرارت مستقیم نگهداری شود

*کاسه اسپاتول را می توان در یک ماده ضد عفونی کننده مثل وایتکس یا گلوتارال غوطه ور کرد تا ضد عفونی شود حفظ وادامه ی استریلیزاسیون:

وسایل استریل شده باید در کابینت خشک،تمیز ودر بسته نگهداری شود به منظر ممانعت از آلوده شدن مجدد وسایل را باید داخل یک شان یا سینی دربدار قرار داد وبعد از استریل کردن باهمان سینی یا شان داخل کابینت گذاشت.

چند نکته :باید سرساکشن،لیوان،برس ولاستیک پروفیلاکسی یکبار مصرف با هر مریض عوض شده ودور ریخته شود .از یک کارپول برای بیش از یک مریض نباید استفاده کرد فرزها از وسایل حساس محسوب می شوند وباید یعد از هربار استفاده استریل شوند با هر بار استفاده مقداری از   ترشحات دهان بیمار به داخل سر توربین وآنگل نفوذ می کند وهنگام استفاده مجدد به بیرون تراوش می شود به همین دلیل این وسایل نیز باید استریل شوند برای استریل کردن قبل از جدا کردن آنها از لوله یونیت باید چند لحظه درحالیکه فرزها برسرآن متصل است خود به خود کار کند سپس سطوح خارجی این وسایل را باید به کمک برس های مخصوص با محلول صابون تمیز وسپس خشک نمود وبا استفاده از اتوکلاو استریل نمود وبعد از استریل باید روغن کاری شود وبعد از اتصال فرزها دستگاه باید چند دقیقه کار کند تا روغن اضافی تخلیه گردد.

طراحی مطب :تا سالها مساٌٌله زیبایی وبه صرفه بودن در طراحی مطب در نظر گرفته می شد ولی امروزه علاوه بر این موارد مساٌٌله ی کنترل عفونت نیز جای خود را باز کرده است .جداسازی مکان های مستقیم درمانی با فضاهای غیر درمانی(اتاق استریلیزاسیون،تاریکخانه و)…راه مؤثری در جهت کاهش آلودگی های قابل انتقال می باشند سطوحی مثل دیوارها،کابینت ها وکف پوشها باید قابل تمیز کردن وضدعفونی کردن باشند کفپوش ها بهتر است یکپارچه باشند .استفاده از ابزارها وموادی که سطوح صاف وبدون خلل وفرج که مانع تجمع میکروارگانیسمها می شوند ارجحیت دارند در مطب باید از سیستم تهویه که هوا را از درون فیلترهای ضد میکروبی عبور داده وفیلترهای آن قابل تعویض بوده استفاده کرد .دستگاه تهویه باید بالای محل استریل کردن وسایل قرار گیرد همچنین این دستگاه باید در تاریکخانه برروی دستگاههای ظهور وثبوت که محل دیگری برای تجمع گازهای سمی است وجود داشته باشد برنامه ریزی جهت کنترل پلاک:

برنامه کنترل پلاک هم باید برای بیمار وهم برای تیم پزشکی قابل اجرا باشد،دریک برنامه ی کنترل پلاک ابتدا اطلاعاتی راجع به خراب شدن دندانهاا وبیماریهای پریو دنتال به بیمار ارائه کنیم وهدف از کنترل پلاک جهت حفظ سلامت دهان ودندان فرد به وی گوشزد شده سپس درباره ی روشهای قلبی مریض برای کنترل پلاک اطلاعاتی کسب می کنیم واورا در فراگیری روش های تازه بهداشت دهان یاری می کنیم همچنین باید بیمار را مرتب مورد ارزیابی قرار دهیم این ارزیابی باعث تشویق وترغیب بیمار وایجاد انگیزه در وی می شود.

از مواد آشکار ساز می توان برای سنجش میزان پیشرفت بیمار استفاده کرد ودر هرجلسه از مواد آشکار ساز استفاده می کنیم تا قسمت هایی که خوب تمیز نشده برای بیمار مشخص شود ودقت بیشتری در تمیز کردن این مناطق داشته باشد واین کار باعث پیشرفت بیشتر در جلسات بعدی می شود.

تغذیه ونقش آن درسلامت دهان ولثه:

نحوه تغذیه در دوران بارداری در شکل گیری وتکامل صحیح دندان مؤثر است،همچنین نوع مواد غذایی مصرفی روی دندان اثرات مختلفی دارد مواد نشاسته ای وقندی خاصیت پوسیدگی زایی بیشتری نسبت به سایر مواد غذایی دارند این مواد وقتی با میکروبهای دهان در تماس باشند محیط دهان را اسیدی می کنند واین اسید مینای دندان را رفته رفته حل میکند وسبب پوسیدگی دندان می شوند بنابراین بعد از استفاده از مواد قندی باید حتماً دندانها شسته شوند وهمچنین غذاهایی که چسبندگی بیشتری بر سطح دندانها دارند مدت زمان طولانی تری در تماس با دندان می باشند بنابراین میزان پوسیدگی زایی آنها بیشتر است

بچه ها به طور طبیعی بدون دندان متولد می شوند کاهی اوقات در کودکان تازه متولد شده یک دندان یافت میشود که به دلیل نداشتن ریشه محکم روبه زوال است.

اولین دندانهای شیری رویش یافته سانترالهای پایین است که معمولاً درشش ماهگی جوانه می زنند بعد از مدت کوتاهی سانترالهای بالا رویش می یابد،در  ماهگی دندانهای لترال،در    ماهگی مولر اول ودر    ماهگی کانین ودر 4  ماهگی مولرهای دوم ریشه می یابد تعداد کل دندانهای شیری 1  عدداست سن متوسط رویش در کودکان با هم فرق می کند وترتیب رویش به طور متوسط ذکر شده است رویش دندان در اطفال ممکن است به صورت راحت یا همراه با مشگل باشد که میتوان از ژل های موضعی بی حسی ویا از اسباب بازیهای پلاستیکی مخصوص استفاده کرد دندانهای شیری نسبت به دندانهای دائمی کوچکتر وسفیدترند.

مراقبت دهان ودندان کودک :

به علت اهمیت دندانهای شیری ونقش آنها در جویدن وهضم غذا وهمچنین حفظ فضای لازم برای رویش دندانها دائمی دندانهای شیری مانند دندانهای دائمی احتیاج به مراقبت ورسیدگی دارند.

هنگام رویش دندان استفاده از مسواک انگشتی مفید است .مسواک انگشتی وسیله ای است جهت کمک به رعایت بهداشت دهان ودندان وماساژ لثه در هنگام رویش دندانها که از زمان تولد تا سه سالگی قابل استفاده می باشد وقتی کودک یک یا دو دندان در می آورد با پیچیدن یک پارچه تمیز ومرطوب به دور انگشت باید دندانها ولثه کودک را به ملایمت ماساژ داد تا پاک شود اینکار دوبار در روز بعد از اولین وآخرین وعده ی غذایی انجام می شود سندرم شیشه شیر:

سندرم شیشه شیر مشکلی است که برای کودکان زیر سه سال به دلیل استفاده از روش نامناسب برای تغذیه کودک ایجاد می شود وقتی کودک به خواب می رود اثر تمیز کنندگی بزاق کاهش میابد واگر درهنگام خواب شیشه، شیر یا سینه مادر دردهان کودک باقی بماند دندانهای جلویی فک بالا برای مدت طولانی غرق در شیر می شوند وچون کام بسته می ماند وزبان روی دندانهای فک پایین را می پوشاند معمولاً در دندان های جلویی فک بالا ایجاد مشکل می کند .برای جلوگیری از سندرم را به مادر گوشزد نمایید.

درخواب سینه ی خودد،پستانک یا شیشه شیر را در دهان نوزاد قرار ندهید .

خطر ایجاد پوسیدگی در اثر مواد قندی موجود در شیر مادر خیلی کمتر از شیر خشک می باشد .

پس از سن  ماهگی بعد از هر نوبت شیر دادن بخصوص در طول شب مقدار کمی آب به کودک بدهد تا دهانش تمیز شود اگر کودک از شیشه  شیر استفاده می کند بعد از اتمام شیر می تواند داخل شیشه را کمی آب بریزد وداخل دهان کودک بگذارد تا دهان کودک شسته شود.

• حداقل دوبار در روز دندانهای کودک را با پارچه نرم وتمیز ویا گاز استریل تمیز نماید .
• هرچه زودتر مهارت نوشیدن با استکان یا فنجان را به کودک آموزش دهد .

استفاده نابجا از قطره آهن باعث تغیر رنگ دندانهای کودک می شود.برای جلوگیری از آن قطره آهن در قسمت عقب دهان کودک چکانده شود  وبه کودک آب داده شود.

• به تدریج که تعداد دندانها زیاد شد باید از مسواک برای تمیز کردن دندانها استفاده شود .

در کودکان نحوه مسواک زدن به این صورت است کهمسواک به صورت افقی روی دندان قرار داده میشود وبا یک حرکت دورانی مسواک زده می شود وروی سطح جونده با حرکت عقب وجلو تمیز می شود .از دوسالگی می توان از خمیر دندان استفاده کرد.سن دو تا پنج سالگی سن شروع استفاده از نخ دندان است .البته نخ دندان فقط برای نواحی بین دندانی که تماس نزدیک دارند ضرورت دارد

در سن دوتا پنج سالگی کودک قادر به مسواک زدن نیست وباید با کمک والدین مسواک بزند به این صورت که والدین باید پشت سراو بایستند واقدام به مسواک زدن برای او کند که این کار با کنار زدن لب توسط انگشت یک دست ومسواک زدن توسط دست دیگر انجام می شود.به هیچ وجه نباید برای مسواک کردن از خشونت استفاده شوددر کودکان شش تا یازده سال نگهداری از دندانهای دایمی کودک بسیار با اهمیت است والدین بهتر است در حظور فرزندانشان دندانهای خود را مسواک بزنند،همچنین می توان از کودک خواست تا در حظور والدین مسواک بزند.

عادات غلط دهانی در کودکان :

رویش دندانها فرایند پیچیده ای است واز نظم خاصی پیروی میکند.محل قرارگیری دندانها توسط چندین عامل کنترل می شود:

. نیروی ناشی از زبان که به دندانها فشار وارد می آورد

. نیروی عضلات لب که دندان را سرجایش نگه می دارد

. حرکت عضلات گونه وفشار دندان مقابل

به طور طبیعی تعادل نیروهای فوق باعث ردیف شدن دندانها می شود ولی در بعضی موارد عادات غلط دهانی کودک تعادل نیروهای فوق را به هم زده ومشکلاتی را ایجاد میکند که تشخیص به موقع این عادات وکمک به رفع آنها باعث پیشگیری از به هم خوردن ترتیب به دندانها می شود.

از جمله عادات غلط موارد زیر حائز اهمیت است:

• گازگرفتن لب:که این عادت غلط سبب کج شدن دندانها در درازمدت می شود لب به دلیل اینکه داخل دهان قرار می گیرد وزبان چربیهای نرم کننده ی آنرا پاک می کند به خشکی دچار می شود استفاده از کرم های مرطوب کننده روی لب به ترک این عادت کمک می کند.
• قرارگرفتن زبان بین دندان :این عادت سبب بروز ناهنجاریهای مختلف در نحوه ی قرار گرفتن دندانها می گردد برای رفع این عادات بهتر است کودک در مقابل آینه قرار بگیرد وسعی نماید در هنگام بلع زبانش از لای دندانهایش بیرون نزند
• جویدن ناخن :جویدن ناخن نیز از جمله عادات مضر است که باید از طریق آگاه کردن کودک،یادآوری کافی وتشویق رفع شود.

4  ساییدن دندانها روی هم)دندان قرچه( :این عادت غلط بیشتر مربوط به عضلات جویدن می باشد که با انقباض خود سبب ساییده شدن دندانها می شوند کودک ممکن است از صدای آن خوشش بیاید وبرایش یک عادت شود واین عادت اگر در روی دندانهای شیری انجام شود سبب تاٌٌخیر واشکال در رویش دندانهای دائمی می گردد.

مکیدن انگشت :این عادت بیشتر در کودکانی که از شیر مادر محروم می باشند دیده می شود این عادت غلط بعد از سن4 سالگی عوارض بسیاری در شکل گیری ورشد دندانها،فکین وفرم صورت ایجاد می کند مکیدن انگشت شست از عادات غلطی است که آسیبهای جدی به رشد فک ودندانها وارد می کند.

• جویدن اشیاء :اگر برای مدت کوتاهی این عادت وجود داشته باشد معمولاً عارضه ای جدی ندارد ولی اگر این عمل به صورت عادت درآید مشکلاتی را در سیستم دهان ودندان ایجاد می نماید استفاده از پستانک تا سن تا4 سالگی مشکلی به وجود نمی آورد ولی بعد از آن نباید استفاده شود.

روش های پیشگیری از پوسیدگی:

• افزایش مقاومت دندان(فلورایدتراپی وفیشور سیلنت)
• مبارزه با میکروارگانیسم ها(رعایت بهداشت دهان وحذف پلاک میکروبی)
• بهبود رژیم غذایی(محدودیت مصرف قندها) فلوراید تراپی:

این درمان میتواند به صورت موضعی یا سیستمیک انجام شود.

سیستمیک :اضافه کردن فلوراید به آب قرص ها وقطره های فلوراید موضعی :خمیر دندان ژل ها ومحلولهای فلوراید دهانشویه ها وارنیشها

فلوراید یک ماده طبیعی است که باعث افزایش مقاومت دندانها در برابر پوسیدگی می شود.این ماده معمولاً از راه آب آشامیدنی به بدن انسان می رسد .حداکثر فلوراید زمانی است که فلوراید مورد نیاز از رههای مختلف مثل مصرف دهانشویه،آب فلوراید دارو و …تاٌٌمین میگردد.

فلوراید تراپی به روش سیستمیک :اگر فلوراید در طی شکل گیری تاج دندانهای دائمی در رژیم غذایی موجود باشد(ازتولدتا    سالگی)در تمام ضخامت مینا نفوذ کرده وباعث بهبودی وضعیت ساختمان مینا می شود واستحکام بیشتری پیدا می کند.

غلظت فلوراید در آب باید(PPM  یک میلی گرم در یک لیتر)باشد این غلظت برای جلوگیری از پوسیدگی بدون ایجاد لکه در دندانهای دائمی بهترین اثر را دارد .غلظت زیاد فلوراید باعث ایجاد نقاط سفید رنگ مات روی دندان می شود وبا دندان رنگ می شود که به این حالت فلوروزیس گفته می شود

قرص ها وقطره های فلوراید اگر به طور ثابت از  ماهگی مصرف شود اثر خوبی در کنترل پوسیدگی خواهند داشت قطره ها را می توان به نوشیدنی های اطفال اضافه کرد فلوراید تراپی موضعی:مصرف موضعی فلوراید باعث ورود به ساختمان دندان شده ودرمحکم شدن ساختمان دندان مؤثر هستند.

دهان شویه سدیم فلوراید   در پیشگیری از پوسیدگی مفید است .هربطری 1   سی سی دهانشویه برای مصرف یکسال کافی است ودر مدارس به دانش آموزان داده می شود.

هفته ای یکبار حدود  سی سی(به اندازه درب بطری )از هر دهانشویه در هر مصرف می شود.

پس از هربار استفاده از دهان شویه باید مناسب وبه دور از نورخورشید وحرارت باشد.

برای جذب بهتر وبیشتر فلوراید بهتر است قبل از استفاده از دهان شویه دندانها مسواک زده شود وتا نیم ساعت از خوردن وآشامیدن اجتناب شود.

روش مصرف :ابتدا دهان شویه را داخل دهان برده وبه مدت یک دقیقه داخل دهان به گونه ای می چرخانیم تا تمام سطوح دندانها با آن تماس پیدا کنند وسپس آنرا بیرون می ریزیم.بچه ها هنگام استفاده از دهان شویه برای جلوگیری از قورت دادن دهان شویه باید سرشان را به جلو خم کنند.

اگر فردی مقدار زیادی دهان شویه قورت دهد باید مقداری شیر یا داروی ضد اسید معده که از جذب فلوراید جلوگیری می کند به او بخورانیم.

فلوراید تراپی:

بیشترین اثر فلوراید روی دندانهای تازه رویش یافته می باشد زیرا سطوح دندانهایی که کاملاً رویش نیافته اند متخلخل است وقابلیت جذب

بیشتری دارند قبل از به کار بردن ژل یا محلول فلوراید دندانها را باید با یک خمیر پروفیلاکسی تمیز کرد وپلاک بین دندانی وخمیر پروفیلاکسی را با نخ دندان برداشت سپس دهان را کاملاً شسته به طوریکه تمام سطوح از خمیر تمیز شود.به منظور جلوگیری از رقیق شدن فلوراید باید سطح دندانها را با پوار هوا خشک کرد سپس ژل ها را که مزه ی مطبوعی دارند را با یک تکه پنبه به صورت کوادران به کوادران روی دندانها مالیده شود وبعد از4 دقیقه ژل از روی دندانها برداشته می شود.

روش دیگر فلوراید تراپی استفاده از تری است به این صورت که داخل تری را از ژل پر می کنیم وتری را داخل دهان قرار می دهیم وژل را بین دندانها هدایت می کنیم ازیک ساکشن جهت خارج کردن بزاق وجلوگیری از بلع اضافات ژل استفاده می کنیم بعد از   4 تری را برداشته واضافات  ژل را از دهان خارج می کنیم در این مرحله بهتر است مقداری از فلوراید را با دنتال فلاس(نخ دندان)به سطوح پروگزیمال دندانهایی که باهم تماس شدید دارند هدایت کنیم بعد از فلوراید تراپی بهتر است شخص تا نیم ساعت دهان خود را شسته وچیزی نخورد ونیاشامد

ایمپلنت: کسانی که یک یا چند دندان از دست رفته دارند ویا پوسیده دارند که دیگر قابل ترمیم و نیست باید آن ها را کشید.وپس از مدت  یا4  ماه( بستگی به جا لثه وجای دندانی که کشیده شده است دارد)باید با تشخیص پزشک یک عکسopG  گرفته شود تا فاصله بین لثه واستخوان فک وعصب فک مشخص شود. اگر بیمار با عکسOPG  قابل انجام کار نبوده باید بمیار یک سی تی اسکن انجام دهد بعد از انجام عکس توسط یک دستگاه به نام ایمپلنت سیستم و ست جراحی ایمپلنت و ست ایمپلنت می باشد. که باید به صورت یک پگ در اتو کلاواستریل شود مواد مصرفی آن مرحله اول فیکچر می باشد.

 

مواد مصرفی آن در مرحله اول: فیکچر می باشد

: Fishur sealant فیشور سیلنت

برای افزایش مقاومت دندان وجلوگیری از پوسیدگی دندانها را فیشور سیلنت می کنند امروزه ثابت شده که شیارهای عمیق سطح جونده به دلیل عرض بسیار کم وبه دلیل آنکه بزاق در آنجا جریان نداشته وتوسط مسواک قابل تمیز کردن نیستند مستعد ترین ناحیه به پوسیدگی است وفلوراید نیز در سطوح صاف بیشتر اثر کرده وتاثیر کمتری بر شیارها دارد به همین جهت شیارهای سطح اکوزال باید مسدود شوند دندانهایی که شیارهای عمیق وبدون پوسیدگی دارند را می توان فیشور سیلنت کرد.

نحوه انجام دادن فیشور سیلنت :ابتدا سطح اکوزال را با پودر پامیس وبرس تمیز می کنیم وبه خوبی با آب شست وشو می دهیم دندان را با رول پنبه ایزوله می کنیم واز ساکشن نیز باید استفاده شود تا محیط دهان خشک باشد .سپس سطح دندان را با اسید فسفریک    به مدت1  ثانیه اچ می کنیم(تخلخل ایجاد می کنیم )این مدت برای دندانهای شیری 41 ثانیه است شیارهای سطح اکوزال وتقریباض نیمی از کاسپها باید اچ شود سطح اچ شده را به مدت    ثانیه با اسپری آب و ثانیه با فشار توام آب وشستشو می دهیم وبا استفاده از ساکشن قوی آب را از داخل دهان مریض به طور همزمان تخلیه می کنیم سپس دندان را با پوار هوا خشک می کنیم در این مرحله دندانها حتماً باید خشک باشد مینای اچ شده حتماً باید حالت گچی داشته باشد در این مرحله مواد سیلنت توسط برس موئی به نواحی اچ شده مالیده می شود وتمام شیارها باید آغشته وسیل شوند وبعد آنها را با لایت کیور سفت می کنیم بعد اکلوژن بیمار را چک می کنیم وبیمار باید هر  ماه یکبارتحت کنترل درآید.

دستیابی به حفره دهان:

نواحی مختلف کار:

4ناحیه مهم فعالیت در اطراف بیمار در وضعیت خوابیده وجود دارد صورت بیمار مرکز یک ساعت محسوب می شود این نواحی عبارتند از:ناحیه کار برای دندانپزشک(ساعت  تا  )  ناحیه غیرفعال(ساعت    تا ) ناحیه دستیار(ساعت  تا ) وناحیه تبادل وسایل اندکی جلو وزیر چانه بیمار.

درناحیه کار دندانپزشک وضعیت ساعت    متداولترین موقعیت جهت کارکردن است اغلب جهت کارکردن در سمت راست فکین پایین ساعت   تا است.

ناحیه غیر فعال :وسایلی که در خلال انجام عمل مورد استفاده قرار می گیرند در این ناحیه قرار داده میشوند

ناحیه دستیار:دستیار معمولاً در ساعت  تا  برای تمام اعمال قرار می گیرد این وضعیت به او اجازه می دهد که هم به ناحیه تبادل وسایل جهت ردوبدل کردن وسایل ومواد وهم به ناحیه غیر فعال دسترسی داشته باشد،ناحیه تبادل ناحیه ای است که بیشترین فعالیت درآن صورت می گیرد واز دیگر نواحی به حفره دهان نزدیک تر است

وضعیت نشستن دندانپزشک:

آماده شدن جهت هرگونه عمل دندانپزشکی باید با نشستن دندانپزشک در حالت متوازن آغاز گردد که بر اساس خصوصیات زیر بیان می گردد:

وضعیت قرار گرفتن بیمار:

است صحیح موقعیت در مریض نشاندن با خود متوازن وضعیت تنظیم دندانپزشکی برای کار مناسب محیط نمودن آماده مراحل مهمترین از یکی بالا طرف به که شود مجبور نباید دندانپزشک گیرد قرار ها آرنج ارتفاع در دندانپزشک بدن وسط در دهانش حفره که بگیرد قرار طوری باید مریضنگاه کند یا به پایین خم شود.

ساعد ها هنگام کار باید موازی کف اتاق باشد سرمریض باید در منتهی الیه جا سری صندلیها وکمی به طرف دندانپزشک قرار گیرد.

بیماران باید بدون توجه به قدشان روی صندلی قرار گیرند به عبارت دیگر اشخاص کوتاه قد واطفال باید طوری روی صندلی قرار گیرند که سرشان در جا سری باشد،در مورد نشاندن بیماران معلول باید دقت کافی به عمل آید زیرا بسیاری از اوقات امکان خوابیدن آنها روی صندلی امکان پذیر نیست.

بی حسی موضعی :

بیشتر اعمال دندانپزشکی روی بافتهای بسیار حساس انجام می شود کنترل درد برای تحمل چنین اعمالی ضروری است احساس درد به طور مستقیم از طریق راه های عصبی مخصوص به مغز رفته ودر انجام به صورت درد احساس می شود استفاده از محلول های بی حسی موضعی در اطراف این عصاب با شاخه های آن به طور موقتی

انواع داروهای بی حس کننده موضعی:

لینگوکائین، بنزوکائین،پریلوکائین،سیدوکائین،پلی ویکائین وبوپی ویکائین که رایج ترین آنها لینگوکائین وپریلوکائین است

چون ماده بی حسی در محلی تزریق می شود که عروق خونی فراوان است لذا این داروها به سرعت جذب جریان خون می شود واز طریق کبد از بدن دفع می شود به همین دلیل به آن آدرنالین اضافه می کنند،آدرنالین باعث انقباض عروقی خونی فراوان است لذا این داروها به سرعت جذب جریان خون می شود واز طریق کبد از بدن دفع می شود به همین دلیل به آن آدر نالین اضافه می کنند،آدرنالین باعث انقباض عروقی خونی منطقه تزریق ودر نتیجه کاهش جریان خون شده بنابراین ماده بی حسی مدت زمان بیشتری در محل باقی می ماند.

در افرادی که بیماران قلبی یا فشار خون بالا دارند از سیتانست استفاده می کنند در این داروی بی حسی به جای آدرنالین ازفلی پرسین استفاده می شود وفلی پرسین روی قلب یا فشار خون تاثیری ندارد

محلول های بی حسی داخل کارتریج(شیشه استوانی شکل )که یک دیافراگم لاستیکی در یک انتها ویک گلوله پلاستیکی در انتهای دیگر نگهداری می شوند که به آن کارپول می گویند،کارپول داخل سرنگ مخصوص قرار گرفته وسر سوزن به قسمت دیافراگم آن متصل می شود.سرسوزن ها به صورت یکبار مصرف می باشد سرسوزن های تیز داخل پوشش های مخصوص خود قرار دارد سرسوزن ها را نباید با بقیه زباله ها در ظرف آشغال انداخت.

بی حس کننده ها به دو طریق به کار می روند :استعمال موضعی روی غشاء مخاطی یا پوست ویا به صورت تزریق.تزریق سطح لازم ومورد نیاز بی حسی برای اغلب کارهای دندانپزشکی را فراهم می کند داروی بی حسی در یک منطقه از بافت نرم فقط در منطقه مورد نیاز بی حسی برای اغلب کارهای دندانپزشکی را فراهم می کند داروی بی حسی در یک منطقه از بافت نرم فقط در منطقه مورد نظر تزریق می شود،نوع تزریق برای قسمت های مختلف فک فرق می کند همچنین در فک پایین سرسوزن بلندتر از فک بالا است چون در فک پایین عمق نفوذ سوزن بیشتر است استفاده از سوزن بلند در فک بالا احتمال شکستن سوزن را افزایش می دهد تزریق یا در نزدیکی استخوان پوشاننده اپکس(نوک ریشه)صورت می گیرد ویا تزریق پلاک ناحیه ای برای ایجاد بی حسی در تمام منطقه ای که توسط یک تنه عصبی بزر عصب رسانی میشود کاربرد دارد.

نقش(Scalikg  جرم گیری)وRoot Planing  در درمان های پریودنتال :

پلاک باکتریال مهمترین عامل ایجاد بیماریهای پریودنتال است از آنجا که جرم به عنوان مهمترین عامل تجمع پلاک در توسعه این بیماری نقش مهمی داشته اند لذا برداشتن وحذف آن در درمان بیماریهایریودنتال از اهمیت خاصی برخوردار است برداشتن جرم با وسایل مخصوصی انجام می گیرد که این عمل تحت عنوانRootplaning  وscaling  خوانده میشود. انجام آن به دقت وتبحر خاصی نیاز دارد زیرا حذف ناقص آن ممکن است باعث تشدید بیماریهایریودنتال وایجاد آسه در نسوج عمقی گردد.

Scaling عملی است که توسط آن پلاک وجرم بالایی لثه ی پیدا می شود برداشتن جرم امکان کنترل پلاک دندانی وبهبودی انساج پریودنشیوم را فراهم می کند Rootplaning روشی است که در آن پلاک وکلکلوس از روی ریشه برداشته می شود وسطح ریشه برداشته می شود و بهترین وسیله برای برداشتن جرم زیر لثه ای کورت است.

روت پلنینگ واسکیلینگ را می توان اساس درمانهای پریو دنتال دانست وچنانچه به موقع انجام شوند تاثیر بسزایی در بهبود ونگهداری انساج پریودنشیم بیمار خواهند داشت.

طبقه بندی وسایل پریودنتال

1. پروب پریودنتال
2. وسایل پالیش
3. سوند
4. وسایل جرم گیریScaling  وکورتاژ وسایل اسکیلینگ وکورتاژ:

الف اسکیلر سیکل: برای برداشتن جرم فوق لثه ای :دارای دو لبه برنده ویک نوک تیز می باشد به طور کلی دارای(Blade   تیغه)بزرگتر نسبت به کورتها هستند

• کورت: برای برداشتن جرم زیر لثه ای،روت پلنینگ وبرداشتن بافت نرم پاکت پریودنتال می باشد کورتها دارای بلید قاشقی شکل وبلند می باشند
• اسکیلرهای چیزل .هو وفایل(از تعدادی لبه های برنده کوچک تشکیل شده است)برای برداشتن جرم زیر لثه ای سخت وناصافی های سمنتوم (سطح روی ریشه )وهمچنین برای برداشتن جرمهای بزر بالای لثه نیز استفاده می شود.

وسایل اولتر:سونیک(لرزشی) :

اکثر وسایل پریودنتال از جنس استیل می باشند وسایل جرمگیری متنع هستند وهر دندانپزشک با تجربه ای که دارد ابزارهای خودرا انتخواب  می کند

پروب پریودنتال : برای اندازه گیری عمق پاکت استفاده می شود

برای کشف رسوبات،جرمها،پوسیدگی زیر لثه وبرای بررسی سطح لثه بعد از روت پلنینگ(جرم گیری سطح ریشه)استفاده می شود

کورت شامل  یونیورسال:که یک نوع آن برای تمام دندانها به کار می رود ویک تیغه با دولبه برنده دارد   گریسی که بهترین وسیله جرمگیری است ویک لبه برنده ویک لبه غیر برنده دارد این وسایل براساس آناتومی دندانها وهرکدام برای نواحی خاص ساخته شده است.

وسایل اولتراسونیک برای جرمگیری وتمیز کردن سطوح دندان از رسوبات محکم وکورتاژ لثه به کار می رود دستگاه کویترن که توسط قلم کویترون جرمها را تمیز می کند .این وسایل با حرکت لرزشی جرمها را بر می دارند وسایل پالیش :الفRubber cup  :برس(فنجان )پلاستیکی :

ب Bristole Brush : برس مویی که فقط در تاج استفاده می شود ونزدیک لثه نباید استفاده شود برای پالیش کردن از خمیر پروفیلاکسی(پودر پامیس)استفاده می شود واز این وسایل به منظور پرداخت کردن کامل وبرداشتنStain  ،ناصافیها وخشونت های ایجاد شده پس از جرمگیری استفاده می شود وسایل جراحی :

پاکت مارکه :به شکل پنس بودخ یک سرآن تیز بوده ونسبت به محور طولی وسیله با یک زاویه قائمه قرار گرفته است وسر دیگر آن کند است ومدرج است این وسیله همزمان با تعیین عمق پاکت به سطوح خارجی لثه سوراخی ایجاد می کند واین سوراخ معیار خوبی برای جراحی لثه وتعیین خط برش است

چاقوی جراحی :که نیزه ای شکل هستند و درتمام قسمتهای محیطی دارای لبه برنده است وشامل چاقوی پریودنتال که برای ژنژیوکتومی استفاده می شود وچاقوهای اینتر دنتال برای برداشتن نسوج اینتر دنتال به کار می روند

تیغه های جراحی :یکبار مصرف هستند رایجترین تیغه ها شماره های   ،  ،   و c   می باشد که داخل دسته بیستوری قرار می گیرد سیکل ها وکورت های جراحی :بزرگتر وضخیم تر از انواع غیر جراحی هستند وبرای برداشتن بافتهای بین دندانی فیبروز ورسوبات زیر لثه ای سخت کاربرد دارند

هووچیزل جراحی :به منظور برداشتن وتصحیح شکل استخوان حین جراحی کاربرد دارد.

فایل های جراحی :برای صاف کردن استخوان های خشن وبرداشتن تمام نواحی استخوانی مناسب است الواتور بریوست :جهت کنار زدن فلپ به کار می رود

قیچی :برای برداشتن تکه هایی از بافت حین عمل جراحی وتصحیح مارچین فلپ ها، برداشتن نخ بخیه و …به کار می رود سوزن گیر :هنگام بخیه کردن وهمچنین برای نگه داشتن شان مریض ولوله ساکشن و … کاربرد دارد

وسیله انعکاس نور(اگر تیره باشد خطی دیده نمی شود واگر نباشد یک خط روشن دیده می شود)وهمچنین لمس(با یک نیروی ملایم به پشت ناخن کشیده می شود اگر سر خورد یعنی کند است واگر یک خراش ملایم ایجاد کرد یعنی تیز است)می توان تیزی وسایل را ارزیابی کرد هدف از تیز کردن وسایل ایجاد یک لبه برنده ودر نتیجه کارایی بیشتر آنها می باشد انواع سنگ های تیز کننده:

طبیعی :مثل سنگ های روغنی ارکانرا وایندیا   مصنوعی : مثل سنگ های کاربوراندوم وسرامیک

یک نوع دیگر از سنگ ها روی ماندرن فلزی سوار شده وبا هندپیس به کار می روند ممکن است به صورت استوانه ای،مخروطی یا صفحه ای باشد کنترل آنها مشکل است وکمتر استفاده می شوند اصول تیز کردن:

یکی از اصول تیز کردن این است که هنگام تمیز کردن وسیله از تغیر فرم تیغه آنها جلوگیری شود برای جلوگیری از این حالت آخرین حرکت تیز کردن وسیله باید به سمت لبه برنده باشد قبل از شروع به تمیز کردن سطح کثیف باید تمیز شود برای تمیز کردن سنگهای طبیعی از روغن استفاده می شود ودر مورد سنگهای مصنوعی از آب استفاده می شود

تیز کردن کورتهای پریودنتال:

زاویه بینface  تیغه وسطح کناری هر کورتی   1 تا 1  درجه می باشد زاویه کمتر از    درجه کاملاً تیز است وبه سرعت ساییده می شود زاویه بزرگتراز 1  درجه نیاز به فشار جایی سنگینی برای برداشتن رسوبات دارد برای تیز کردن کورت ها بهتر است سطح کناری تیغه تیز شود تیز کردن کورتهای گریسی:

از آنجا که لبه خارجی وبزرگترتیغه در جرمگیری استفاده می شود تنها همین سطح نیز می شود حین تیز کردن فقطface  تیغه موازی با سطح زمین می شود اما شنک(تنه)عمود بر سطح زمین نمی باشد تیز کردن سیکل اسکیلرها:

اسکیلرها طوری در دست نگه داشته می شوند که سطح تیغه موازی با کف دست باشد سنگ تیز کننده روی سطح جانبی اسکیلر باید طوری قرار داد که زاویه بین تیغه وسطح سنگ11  تا1   درجه باشد وبا یک حرکت بالا وپایین کوتاه واعمال یک فشار سبک وثابت در حالیکه دائماً سنگ با تیغه در تماس باشد می توان عمل تیز کردن را انجام داد وسایل دستی:

مانند قلم در دست گرفته می شود به نحوی که انگشتان باقی مانده به سطح یا کنار سطح تکیه داده می شود سنگ باید روی میز یا سطح محکمی قرار گیرد زاویه صحیح وسیله باید حفظ شود تا لبه برنده مطلوب به دست آید در حالیکه از انگشتان به عنوان راهنما استفاده می شود وسیله به جلو وعقب رانده می شود ودر بعضی ابزارها وسیله ثابت است وسنگ برای تیز کردن حرکت داده می شود.

جرمگیری وصاف کردن سطوح ریشه:

روش ها ووسایل مختلفی برای برداشتن پلاک باکتریایی وجرم معرفی شده اند برداشتن این مجموعه میکروبی به کاهش التهاب وآماس،ترمیم ا پیتلیوم زخمی شده پاکت،کاهش خونریزی هنگام پروب کردن وکاهش عمق پاکت وافزایش سطح اتصال منجر می شود

جرم اغلب به صورت یک رسوب کمابیش مقاوم که از یک سوم سرویکالی تاج دندان تا نواحی عمیق زیر لثه گسترده شده وجود دارد به وسایل وروشهای مختلفی نیاز است تا بسته به سطحی از دندان گرفتار شده ومحل پلاک نسبت به لبه لثه این رسوبات برداشته شوند اصل جرمگیری با وسایل دستی:

کنترل درد که شامل حساسیت طوق دندان یا پوسیدگی ویا به علت فشار وسیله یا زخم کردن لثه به وجود می آید ویا به علت انتخاب وسیله  نامناسب به کار بردن وسایل در نواحی عمیق ویا اعمال نیروی زیاد وخسته کننده به خاطر کند بودن وسیله ایجاد می شود درد دندان را می توان با پرهیز از تماس مکرر وسیله با سطح حساسی که قبلاً یکبار جرمگیری شده به حداقل رساند

درد بافتهای نرم را می توان با بی حس کننده موضعی(مثل پماد لیدوکایین)کنترل کرد برای این منظور مقداری از بی حس کننده موضعی را روی رول پنبه قرار می دهیم ومجموعه ای از4 یا  دندان را باگاز خشک می کنیم وبعد رول پنبه را روی لبه لثه باکالی یا لینگوالی طوری قرار می دهیم که مقداری از پماد را بتواند زیر لثه آزاد براندرول پنبه باید برای حداقل  دقیقه در محل باقی بماند

نور رسانی کافی به موضع :اگر نور به صورت خیلی نزدیک شود تمرکز نور ازبین می رود ونتیجه بدی دارد وفاصله    4  اینچی از صورت بیمار مؤثر وکافی است

صحیح دردست گرفتن وسیله:

طرز قرارگرفتن وسیله به این صورت است که قلم را باشست وانگشت نشانه می گیرند ولی وسیله روی برجستگی انگشت میانی نزدیک به ناخن تکیه نموده وانگشت اشاره از بند دوم خم می شود سومین انگشت به عنوان تکیه گاه استفاده می شود تکیه گاه انگشتی مطمئن(فینگر راست):

برای کنترل وسیله احتیاج به تکیه گاه داریم مطمئن ترین وقابل اعتماد ترین تکیه گاه دندان نزدیک به دندان مورد جرمگیری ودرهمان قوس فکی است البته تکیه گاههای دیگری نیزوجود دارد مثل دندانهای دورتر درهمان قوس فکی ویا یک دندان در قوس مقابل 5 حداقل نیرو:

مراحل جرمگیری بالای لثه(تاجی)

ابتدا وسیله را انتخواب کرده سپس یک تکیه گاه مناسب در نظر می گیریم    میلی مترانتهای وسیله را در اپیکالی ترین نقطه نسبت به جرم دندان قرار می دهیم در حالیکه انتهای لبه برنده تا حد امکان در تطابق با فرم دندان باشد نوک وسیله باید در مقابل سطح دندان باشد نه در مقابل بافت نرم.سپس یک نیروی جانبی محکمی را برخلاف سطح دندان وارد میکنیم ووسیله را به سمت تاج دندان با ضربه کوتاهی می کشیم ضربه نباید باعث شود لبه برنده بافت نرم را زخمی کند ضربه ها را آنقدر تکرار می کنیم تا زمانی که جرم کنده شود . عمل مشابه را با همه ی دندانها با یک برنامه ی منظم انجام می دهیم

جرمگیری زیر لثه ای :برداشتن جرم زیر لثه در سلامت لثه حائز اهمیت است برای دیدن جرمهای زیر لثه از روش بصری از طریق کنار زدن لثه با یک وسیله ویا از طریق کنار زدن لثه با یک وسیله ویا از طریق رادیو گرافی ویا حس لامسه می توان استفاده کرد.درروش لامسه جرمها با کشیدن وسیله ای مثل سوند ویا پروپ(سوند مدرج)روی سطح لثه قابل شناسایی هستند.

برای جرمگیری زیر لثه قلم جرمگیری را در حالیکه سطح قلم در کمترین زاویه نسبت به ریشه قرار دارد وارد پاکت می کنیم با لبه ی کورت جرم ها را پیدا می کنیم تکیه گاه را انتخواب می کنیم     میلی متر لبه برنده را در تماس با ریشه نگه داشته ویک فشار محکم جانبی به جرم وارد می  کنیم بعد یک ضربه کوتاه به سمت جرم وارد می کنیم در همه حال روی وسیله کنترل داشته باشیم ضربه های کنترل نشده احتمال آسیب زدن به بافت را زیاد می کند ضربه ها را آنقدر تکرار می کنیم تا جرم برداشته شود ضربه ها می تواند افقی یا عمودی باشد.

وسایل اولترا سونیک :یک وسیله اولتراسونیک با حرکات بسیار تند نوک کارگر خود کار میکند یک جریان آب در نوک وسیله وجود دارد که وسیله را خنک می کند آب آن به صورت اسپری است لرزشهای نوک وسیله همراه با اسپری آب باعث تکه کردن وجدا سازی جرم ورنگدانه های سطح دندان می شود مزایا

. برداشتن جرم ها توسط دندانپزشک نیاز به نیرو وکشش کمتری دارد  

. بافت نرم کمتر آزرده می شود

. جریان آب محدوده کار را می شوید وتمیز می کند که در کارهای درمانی پریودنتال الزامی است  

4. 4. زمان مورد نیاز جرمگیری کاهش می یابد

. سطوح ریشه ای جرمگیری شده به همان صافی است که پس از جرمگیری با وسایل دستی ایجاد می شود  محدودیت ها :

. حس لامسه دندانپزشک کم می شود

. بعضی بیماران احساس درد بیشتری دارند

. قبل از استفاده از وسایل اولتراسونیک حتماً باید برای ازیابی صاف وصیقلی بودن سطوح ریشه ای از قلمهای دستی استفاده کرد  

4. 4. حساسیت ریشه ها به خصوص هنگام اعمال نیروی زیاد بیشتر است

. نباید روی اینله های پرسلن یا روکش های تمام پرسلن به کار روند زیرا احتمال سوراخ کردن یا شکستن چینی را به همراه دارند

. در افرادی که دارای ریتم ساز قلبی مصنوعی هستند بعضی از مدل های آن را نمی توان استفاده کرد  جهت کار با کویترون توجه به نکات زیر الزامی است:

• اگر دستگاه دارای سیستم تنظیم قدرت است همیشه آن را در کمترین درجه نگه دارید اگر درجه بالاتر رود میزان دامنه ی حرکات نوک دستگاه بیشتر می شود که احتمال ایجاد گرما وناراحتی بیمار را بیشتر می کند

کنار نوک وسیله را در تماس با ریشه نگه دارید درحالیکه از یک حرکت رفت وبرگشت تبعیت می کنید هیچوقت ریشه را با انتهای نوک وسیله  لمس نکنید زیرا نوک وسیله در هر ثانیه حرکات رفت وبرگشت زیادی دارد واگر نوک وسیله در تماس با نوک ریشه قرار گیرد ممکن است نسج پالپ تخریب شود

• جریان آب را تنظیم کنید جریان زیاد محیط را خیس می کند درحالیکه جریان کم احتمال ایجاد گرمارا زیاد می کند وسبب ناراحتی بیمار می شود

4 سرعت وسیله به خصوص روی سطح ریشه باید متناسب باشد اگر نوک وسیله با سرعت زیاد حرکت کند از تاثیر آن در برداشتن جرم کاسته  می شود واگر حرکت آن آهسته باشد نقطه ی تماس وسیله با دندان گرم شده وسبب ناراحتی بیمار خواهد شد

زمانیکه جرمگیری زیر لثه ای انجام می دهید مرتباً ناحیه را با سوند برای پیدا کردن جرمهای باقی مانده چک کنید

 

 

ابزارهای ترمیمی:

هدف از ترمیم دندان جلوگیری از پیشرفت پوسیدگی وبازسازی دندان به صورت اول شکل وفانکشن مناسب ومحافظت از انساج سالم باقی مانده است.

پوسیدگی دندان عبارت است از ضایعه پاتولوژیک یا به عبارتی بیماری عفونی که نسوج سخت دندان شامل مینا عاج وسمان را از بین می برد که به دنبال آن حفره ایجاد می شود.

گاهی برای ایزوله کردن دندان در هنگام ترمیم ویا سایر اعمال دندانپزشکی از را بردم استفاده می شود را بردم یک صفحه لاستیکی مخصوص است که می توان با استفاده از پانچ روی آن یک سوراخ به اندازه دندان ویا دندانهای مورد نظر تعبیه کرد پس از ایجاد سوراخ رابردم را روی یک فریم مخصوص قرار داده وبا یک کلامپ یا بند مخصوص آن را روی دندان ثابت می کنیم.

مزایای رابردم:

1. جلوگیری از رسیدن رطوبت به دندان
2. جلوگیری از آلوده شدن حفره تهیه شده
3. 3. جلوگیری از افتادن مواد ووسایل به داخل دهان

در قدیم برای تهیه حفرات از ابزار دستی زیادی استفاده می شد اما به مرور با پیدایش موتورهای دندانپزشکی استفاده از این ابزار منحصر با استفاده از انجام ریزه های حفره گردیده است قبلاً در مورد این ابزار ها توضیح داده شده است.

انواع فرز (BURS (

1. فرز برای هندپیس مستقیم
2. فرز برای آنگل
3. 3. فرز برای توربین

فرز هندیس مستقیم وتوربین از نظر قطر وطول بدنه با هم متفاوتند فرزهای توربین کوچکترند وهردو انتهای غیر برنده آنها گرد است فرز آنگل دارای انتهای مسطح وشیار داری است که باعث می شود در آنگل گیر کند

شکل سر فرزها به نام های مختلف گرد فیشور مخروطی معکوس و …نامیده می شود.

فرز روند :شماره های بزرگتر با دور کم برای برداشتن پوسیدگی مورد استفاده قرار می گیرند واندازه های کوچکتر در تهیه حفره وایجاد گیر کاربرد دارد.

فرزهای فیشور(استوانه ای)

نوع دندانه دار وصاف دارد این فرزها در تهیه حفرات وبرای برداشتن نسج دندانی به مقدار زیاد استفاده می شود.

فرزهای مخروطی)Taper  (

در پروتز ثابت برای تراش وتهیه حفره های ریختگی اینله وانله کاربرد دارند.

فرزهای مخروط معکوس(inrerted cone  )

برای تهیه حفرات کلاس   وبرای ایجاد گیر مفید واقع می شود.

فرزهای گلایی شکل:

این نوع فرزها نوعی فرز مخروط معکوس می باشند که انتهای برنده آنها به جای مسطح بودن که کروی وی می باشد در تهیه حفرات به کار میروند فرز(End cutting  )

فقط انتهای آنها خاصیت برندگی دارند از این فرزها برای عمیق کردن حفرات صاف نمودن کف حفره استفاده می شود در چنین مواردی تراش دیواره های جانبی مورد نظر نیست.

 Finishing Burs

این فرزها در اندازه ها وشکل های متفاوت عرضه می شوند وممکن است فولادی یا کارباید باشند تعداد تیغه های این فرزها بیشتر از فرزهای معمولی است وتیغه ها بسیار به هم نزدیک ترند این فرزها برای قرار دادن در تهیه حفرات ریختگی وترمیم های کامپوزیت وهمچنین از صاف کردن وبرداشتن اضافات ترمیم ها به کار می روند

 

ساینده های چرخشی:

ذرات ساینده با ماده چسباننده مخلوط می شوند وروی دیسک هایی که از کاغذ پلاستیک ویا فلز ساخته شده اند چسبانده می شوند این ذرات ممکن است به شکل های مختلف روی ابزاری مانند فرزهای الماسی یا دیسکهای پر قطر قرار داده شوند وسایل ساینده برای تراشیدن وپرداخت مورد استفاده قرار می گیرند دیسک ها روی ماندرن سوار می شوند ومورد استفاده قرار میگیرند در پروتز از دیسکها برای پرداخت کردن وبرداشتن اضافات پروتز قرار استفاده می شود.

ترمیم دندان:

برای ترمیم نمودن دندانها با توجه به نوع پوسیدگی ونوع موادی که می خواهیم استفاده کنیم حفره تراش داده می شود مثلاً برای ترمیم با آمالگام حتماً باید حفره گیر دار باشد ولی در ترمیم با کامپوزیت چون گیر از طریق تکنیک اسید اچ ایجاد می شود حفره گیر دار لازم نیست بعد از تراش حفره وبرداشتن کامل پوسیدگی حفره با ماده مناسب پر می شود در ترمیم با آمالگام،آمالگام را داخل آمالگام کریر قرار داده وسپس داخل حفره قرار می دهیم وبا کندانسور آنرا متراکم وفشرده می کنیم وسپس با کارور عمل فرم دادن را انجام داده وپس زمانیکه احساس می شود که نیروی برنیشرسبب به هم خوردن فرم آناتومیک دندان نخواهد شد اقدام به برنیش کردن می کنیم ازآنجا که در حفرات کلاس   یک یا چند دیواره جانبی دندان از دست می رود لذا هنگام پرکردن احتیاج به یک نوع دیواره مصنوعی در قسمت های پردگزیمالی دارد این دیواره مصنوعی به وسیله نوار فلزی نازکی به نام نوار ماتریس ساخته می شود نوار ماتریس در داخل وسیله ای به نام ماتریس هلدر جهت نگهداری آن از روی دندان قرار میگیرد انواع ماتریس هلدر:

نگهدارنده ماتریس ایروی:

نوار ماتریس آنها به اندازه های گوناگون در بازار موجود است از فولادی خیلی نازک ساخته شده اند که درهر طرف دارای  یا4 سوراخ می باشد که استفاده از آنرا برای دندانهای مختلف امکان پذیر می کند براحتی شکل آناتومیک دندان را به خود می گیرد.

این ماتریس هلدر دارای دوشاخه است که به وسیله پیچی به هم نزدیک ویا از هم دور می شوند وماتریس در روی این شاخکها سوار می شود محکم کردن ماتریس دور دندان بوسیله پیچی که در انتهای ماتریس هلدر قرار دارد انجام میشود هنگام فشردن آمالگام ممکن است مقداری آمالگام از قسمت لثه ای عبور کند به همین خاطر گذاشتن وج الزامی است.

نگهدارنده ماتریس تانل مایر:

نوع متداول ماتریس هلدر است برای گذاشتن نوار ماتریس داخل ماتریس هلدر ابتدا دوانتهای آن به هم نزدیک میشوند ودر نتیجه مخروط ناقصی تشکیل می گردد یعنی محیط یک طرف آن از محیط طرف دیگر بزرگتر است محیط کوچکتر همیشه در قسمت طوق دندان قرار گرفته ومحیط بزرگتر به سطح یکنواخت واقع می شود در یک انتهای ماتریس هلدر4 شیار وجود دارد یکی در انتهای آن است دوتا به طرف های جانبی ویکی بازاویه به طرف بدنه ماتریس هلدر امتداد دارد.

جهت شیار در انتهای هلدر ماتریس همیشه باید به طرف لثه قرار گیرد تا بتوان به راحتی آن را روی دندان باز کرده وخارج کرد به این ترتیب محیط بزرگتر نوار ماتریس به طرف سطح جونده قرار گرفته ومحیط کوچکتر به سمت طوق دندان قرار می گیرد انتهای دیگر ماتریس هلدر دوپیچ قابل تنظیم دارد پیچ کوچکتر که در انتهایی ترین قسمت آن قرار دارد نوار ماتریس را ثابت می کند پیچ قابل تنظیم بزرگتر برای افزایش یا کاهش قطر نوار ماتریس به کار می رود برای طرف چپ فک پایین وراست فک بالا نوار ماتریس در سمت چپ قرار می گیرد وبرای طرف راست فک پایین وچپ فک بالا به طرف راست قرار داده می شود در حالیکه شیارها به سمت پایین وطرف لثه قرار گرفته است.

 

قراردادن وج:

وج در ناحیه اینتر پروگزیمال قرار داده می شود واهداف زیر را دنبال می کند.

. نقطه تماس مناسبی بین پرکردگی ودندان جادر به وجود می آورد.

1. 1. با قرار دادن وج اورمنگ وجداسازی مختصر دندانها فضای بیشتر ومناسبتری برای ایجاد فرم صحیح به ایجاد می شود .
2. 3. جلوگیری از لثه ای از طریق فشردن ماتریس به لبه لثه حفره به این ترتیب لبه لثه ای حفره کاملاً بسته می شود وآمالگام هنگام متراکم کردن از لبه لثه ای عبور نمی کند.

 

 

وج در اشکال واندازه های مختلف از جنس چوب وپلاستیک وجود دارد ومقطع مثلثی دارد در اندازه های مختلف جهت انطباق با اندازه های گوناگون فضاهای اینتر پروگزیمال عرضه می شوند ماتریس هلدر معمولاً در اطراف باکال است و وج با یک پنس از طرف لینگوال به فضای اینتر پروگزیمال گذاشته می شود قاعده وج به طرف لثه ولبه تیز آن به طرف سطح اگوزال قرار می گیرد.

ترمیم با کامپوزیت:

بعد از تراش حفره سطح دندان به اسید آغشته می شود سپس به وسیله آب شسته شده وبا اسپری هوا خشک می شود این کار باعث ایجاد تخلخل روی دندان می شود.

بعد از خشک کردن ماده باندینگ را به وسیله برس مخصوص به مناطق اچ شده می مالیم وبه مدت 1  ثانیه لایت می کنیم وبعد با توجه به رنگ دندان کامپوزیت مناسب را انتخاب کرده وبه صورت لایه لایه داخل حفره قرار می دهیم ولایت می کنیم تا حفره پرشود وبعد از آن ترمیم کامپوزیت پرداخت می شود برای ترمیم نواحی بین دندانی با کامپوزیت از نوار ماتریس سلوئیدی استفاده می شود.

نوار ماتریس را در فضای پروگزیمالی قرار داده وبه وسیله وج ثابت می کنیم.

برای پرداخت کامپوزیت از فرز الماسی پرداخت کامپوزیت استفاده می شود این فرز الماسی کامپوزیت را صاف کرده واضافات آنرا بر می دارد وسطح لبیال وپالاتال ولبه پرکردگی به وسیله دیسکهای نرم الماسی پرداخت می شود وقسمت پروگزیمال نیز به وسیله نوارهای سمباده ای نرم مخصوص پرداخت می شود.

بعد از اتمام ترمیمی با کاغذ آرتیکولاسیون اکلوزان پرکردگی باید کنترل شده وهرگونه نقاط پیش حذف می شود.

ترمیم دندانها با آمالگام همراه با پین:

پین یک استوانه ای است که به عنوان گیر کمکی پرکردگی در داخل چاهکی که در عاج دندان ایجاد می شود نصب می شود در دندانهایی که یک یا چند کاسب ویا همه تاج دندان از دست رفته استفاده می شود.

انواع پین ها:

پین های سیمان شونده :

چاهکی که ایجاد می شود از قطر پین بیشتر است واین فضا به وسیله سیمان پر می شود.

  پین هایی که از طریق اصطکام در عاج ثابت می شود :

قطر این پین ها از قطر دریل چاهکی که ایجاد می کند مختصری بیشتر است.

پین های پیچ شوندهک :

قطر پین ها مختصری از نقاط دریل وچاهک مربوط به آن بیشتر است همانند یک پیچ در عاج پیچانده می شوند وبه همین علت در عاج گیر  می کنند.

اندو :

شاخه ای از دندانپزشکی است که درباره تشخیص اندو ودرمان بیماریهای پالپ ومشکلات وابسته به پالپ بحث می کند پالپ را در اتاقک مرکزی دندان واقع شده واز رشته های عصبی عروقی خونی بافت همبندی وادنتوبلاستها تشکیل شده است التهاب پالپ براثر هجوم تعداد زیادی باکتری ایجاد می شود.

مراحل اندو:

در طی درمان ریشه پالپ از کانال پالپ به وسیله ریمر فایل به طور کامل برداشته می شود آنگاه در حالتی که فایل داخل کانال ریشه قرار دارد برای تشخیص طول دندان یک فیلم رادیوگرافی گرفته می شود به کمک فیلم می توان طول ریشه را محاسبه کرد.

 

انواع فایل ها:

فایل دستی

فایل روتاری که به آنگل های روتاری وصل می شوند

فایلها وریمرها دارای رابراستاپ هستند طول ریشه با خطکش اندازه گرفته می شود ورابراستات به اندازه طول ریشه روی فایل قرار می گیرد اگر کانال عفونی باشد باید آنرا با هایوکلریت سدیم شسته ویا خشک کرد وسپس از یک ماده ضد میکروبی جهت ضدعفونی کردن پالپ استفاده کرد.

رایج ترین ضد عفونی کننده های مورد استفاده مربوط به خانواده فنل یا مشتقات آن می باشد سالهای اخیر استفاده از هیدروکسید کلسیم جهت درمان پالپ های نکرور عفونی مورد توجه قراار گرفته است هیدروکسید کلسیم در داخل کانال به صورت محلول آبکی استفاده می شود مطالعات نشان داده است استفاده از هیدروکسید کلسیم داخل کانال به طور کامل مجموعه کانال ریشه را ضدعفونی می کند ضد عفونی کننده مؤثری است وبرای شست وشو مناسب است آنتی سپتیک ضدعفونی کننده های متداول کاملاً سمی هستند وباید مراقب بود که به طور ناخاسته سبب آزار بافتی نشوند .فرمالدئید به طور گسترده در درمان ریشه استفاده می شود وعلی رغم سمیت بالا محبوبیت زیادی دارد ترکیب متداول ضدعفونی کننده ها فرموکروزل است هالوژنها مثل کلرین پتاسیم یوداین ضد عفونی کننده مؤثری برای عاج عفونی می باشند.

گوتا پرکا:

برای پرکردن کانال ریشه استفاده می شود از گوتا پرکا نمی توان به عنوان تنها ماده پرکننده استفاده کرد زیرا فاقد کیفیت چسبندگی است که برای مهر وموم کردن فضای کانال ریشه لازم می باشد بنابراین برای پر کردن احتیاج به سیلرداریم گوتا برکا با استفاده از نوعی فشار تراکمی به کار می رود.

گوتاپری به صورت مخروط در انواع زیر وجود دارد:

1. مخروط های مرکزی به عنوان مخروط اصلی استفاده می شوند
2. مخروط های فرعی که برای تراکم جانبی به کار می روند .

سیلر:

سیلر تمام فضایی که گوتاپرکا به دلیل محدودیت فیزیکی خود قادر به پرکردن آن نسبت پرنمایند یک سیلر خوب باید استحکام چسبندگی هم به عاج وهم به گوتا پرکا داشته باشد.

بسیاری از سیلرهای اندردنتیک سیمان های اکسید روی اژنول هستند که برای مصارف اندوانتیک اصلاح شده اند.

ارتودنسی:

شاخه ای از دندانپزشکی است که در ارتباط با درمان ناهنجاریهای فکین ودندانها یا مال اکلوژن(اکلوژن غیر نرمال)می باشد تقریباً 1  درصد اطفال دارای درجاتی از مال اکلوژنمی باشند که ممکن است درمانهای متفاوتی نیاز داشته باشد ارتودنسی علاوه بر مزیتهای زیبایی که در اثر ردیف کردن دندانها برای فرد ایجاد می کند نقش مهمی در جلوگیری از بیماریهای دندان ولثه دارند.

درمان ارتودنسی معمولاً در سنین پایین ودر زمانیکه بیشتر دندانهای دائمی رویش پیدا کرده اند انجام می شود زیرا در این زمان عمل رشد به سرعت انجام شده ورشد استخوان بچه های کوچک که در سن رشد هستند برای حرکت دندانها مطلوب است.

مشخصات اکلوژن نرمال:

. در یک اکلوژن نرمال    دندان قوس منحنی منظمی را ایجاد کرده وتمام    دندان به طور مناسب در جای خود قرار می گیرند.

. مزیو با کال محاسب مولر اول بالا در باکال گرو(شیار باکال)دندان مولر اول پایین قرار میگیرد.

. کانین بالا بین کانین وپرمولر اول پایین قرار می گیرد معمولاً به دلیل پهنتر بدن دندانهای ثنایای بالا از دندانهای ثنایای فک پایین هر دندان در فک بالا باید با دندان مربوط به خود وقسمتی از دندان مجاور دیستالی در فک مقابل در ارتباط باشد.

4. 4. دندانهای ثنایای بالا باید دندانهای ثنایای فک پایین را بپوشاند.

مولرهای اول جزء اولین دندانهای رویش یافته است لذا شکل اکلوژن آینده را مشخص میکند  Over jet: عبارت است از فاصله افقی ثنایای بالا وپایین   Over bite:عبارت است از فاصله عمودی ثنایای بالا وپایین طبقه بندی اکلوژن:

کلاس   : دراین نوع مال اکلوژن رابطه دو فوس با هم صحیح است بنابراین ثنایاها ومولرها باهم رابطه درستی برقرار می کنند اما گاهی اوقات  ممکن است بقیه دندانها با هم رابطه درستی نداشته باشند مثلاً در فک حالت گرودیسک(شلوغیopen bite  )بایت باز و … وجود داشته باشد.

کلاس   : در این حالت قوس دندانی فک بالا جلوزده است وقوس دندانی فک پایین عقب تر قرار می گیرد این وضعیت روی اکلوژن دندان مولر  تاثیر گذاشته در نتیجه کااسپ مزیوباکال مولر بالا جلوتر از شیارها با کالی مولر پایین قرار می گیرد.

کلاس   :در این حالت فک پایین جلوتر از فک بالا است واورجت کاهش یافته ودندانهای ثنایا ممکن است به صورت نوک به نوک قرار بگیرند  گاهی اوقات ارتباط قوسهای دندانی به گونه ای است که ثنایاهای بالا کاملاض درون ثنایاهای پایین قرار می گیرد به این حالت اورجت معکوس  می گویند.

کراس بایت:

در یک اکلوژن نرمال نصف تاج دندانهای فک بالا در خارج قوس دندانی فک پایین قرار می گیرد در مواردی که این حالت برعکس شود کراس بایتبه وجود می آید که کراس بایت ممکن است در یک دندان ویا در دندانهای خلفی یک طرف ویا همه دندانهای خلفی رخ دهد.

از رایجترین علل مال اکلوژن زود کشیدن دندان شیری کوچک بودن قوس فکی نسبت به دندانها اندازه یا شکل غیر معمول دندانها و …می باشد.

آماده سازی کست های مطالعه:

به منظور بررسی وضعیت صحیح دندانها در هنگام طرح درمان وبعد از کامل شدن درمان به کار می روند قالبها با آلژنیات وتری های مخصوص ارتودنسی گرفته می شود قالبهای گرفته شده باید سریع ریخته شود قالبها معمولاً با گچ سفید یا زرداستون ریخته شده وبه کست تبدیل می شود ووقتی که گچ کاملاٌ سفت شده می توان قالب آن را جدا کرده وآنرا با دستگاههای تریمر برقی ترمیم کرد کستها در حالیکه موم بایت بین دندانهای بالا وپایین کاملاً منطبق شده است وبه صورت جفتی وبا دقت باید ترمیم شود.

برای انطباق موم روی مدل های گچی می توان آنرا با آب گرم نرم کرد برای ترمیم کردن کستها باید آنها را در مقابل صفحه متحرک دستگاه ترمیم قرار داده واطراف آنرا گرد کرد.

ارتودنسی:

محرک ثابت

مزایای ارتودنسی متحرک:قیمت آن ارزان است تنظیم آن ساده است نیاز به وقت کمی دارد درصورت ایجاد اشکال وآسیب دیدن می توان آنرا در لابراتوار مطب تعمیر کرد یکی از معایب آن حجیم بودن است که مدتی طول می کشد تا بیمار به آن عادت کند این دستگاههای ارتودنسی شامل چندید جزء سیمی است که به وسیله یک پلیت پلاستیکی(صحفه پلاستیکی)به هم متصل می شوند این اجزاء شامل اجزاء مولد گیر که کلاسپهای سیمی هستند که با اتصال به تاج دندانها دستگاه ارتودنسی را در جای خود نگه می دارد.

2: اجزاء فعال:

شامل پیچ ها وفنرهایی هستند که باعث حرکت بعضی از دندانهای خاص می شوند.

فنرهای این دستگاههای ارتودنسی ولابراتوار طوری ساخته می شود که فقط با دندان در تماس باشند وبه آن نیرویی وارد نکنند فعال کردن این وسایل توسط دندانپزشک با خم کردن یا تنظیم نمودن موقعیت آنها در دهان به گونه ای که فنر در جهت مناسب فشار کمی به دندان بیاورد صورت می گیرد خم کردن فنر ها توسط پلایرهای مخصوص انجام می شود.

راهنمای پرستار دندانپزشک برای استفاده از دستگاه متحرک:

باید در تمام اوقات حتی غذا خوردن از آن استفاده شود.

حداقل روزی  بار بعد از خوردن غذا با مسواک تمیز شوند

ممکن است مشکلاتی در صحبت کردن وبرخوردن ایجاد شود که زود برطرف می شود وممکن است هنگام فعال کردن فنرها دندان کمی درد بگیرد.

4در صورت ناراحت کننده بودن دستگاه ویا شکسته شدن وآسیب دیدن آن بیمار باید فوراً به دندانپزشک مراجعه کند

غذا های چسبنده به دستگاه ارتدنسی صدمه می زند.

برای انجام معاینات حتماً باید مراجعه کنند

تنظیم دستگاههای ارتودنسی به طور معمول4 تا  هفته یکبار انجام می شود.

دستگاههای ثابت ارتودنسی:

این دستگاهها محکم به دندانها متصل می شوند که شامل سیمها وفنرهایی است که به وسیله براکت به دندانها متصل می شوند نسبت به ابزارهای متحرک فشار بیشتری اعمال کرده وباعث حرکات پیچیده تری می شوند arch wire یک سیم مستطیلی است که سرتاسر قوس فکی را در بر می گیرد برای مرتب کردن اولیه دندانها از آچ وایرهای قابل انعطاف استفاده می شود ولی برای به حداقل رساندن حرکات ناخواسته با پیشرفت درمان آرچ وایرهای سخت تر مورد نیاز می باشد.

تنها راه جلوگیری از حرکات دندان براثر نیروهای ارتودنسی چسباندن یک براکت شیار دار روی تاج دندان برای نگهداری دندان در طول آرچ وایر است برای هر دندان یک براکت مخصوص وجود دارد در براکتها یک علامت مشخص کننده در دیستو ژنژیوال حلقه آن وجود داشته که جهت صحیح قرار گرفتن آنها را مشخص می کند.

 : ( band )بند

معمولاً روی دندانهای آسیا مولر سوار می شوند بنابراین انتهای آرچ وایر حتی اگر سیم شل شود نگهداشته می شود برای سایر دندانها اگر اتصالات خراب شوند برای از بین بردن چرخش توصیه می شود.

برای چسباندن براکتها از تکنیک اسید اچ استفاده می شود در بیشتر مطبها وسایلی که برای چسباندن به کار می رود انتخابی می باشند.

 

فضا نگهدار:

دستگاهی است که برای حفظ فضای خالی دندانهای زود از دست رفته شیری ودر بعضی شرایط برای حفظ فضاهای خالی دندانهای از دست رفته دائمی به کار می رود هدف از این حفظ تسهیل وامکان رویش دندان دائمی زیرین در محل صحیح وایجاد موقعیت نرمال برای دندانهای مجاور وجلوگیری از مال آکلوژن می باشد که هم به صورت متحرک وهم به صورت ثابت ساخته می شود.

آشنایی با ابزارهای پروتز وکاربرد آنها:

پروتز شاخه ای از دندانپزشکی است که برای جوگیری دندانهای از دست رفته می پردازد.

پروتز کاملاً برای بیمارانی است که تمام دندانهای خود را از دست داده اند اما برای بیمارانی که تمام دندانهای خود را از دست نداده اند وچند دندان در دهان آنها باقی مانده است پروتز پارسیل ساخته می شود.

اعمال پروتز دندانی:

. ایجاد ظاهر مناسب

. برقراری تکلم صحیح وطبیعی

. تسهیل در جویدن غذا

4. 4. نگهداری رابطه بین فک بالا وپایین در وضعیت صحیح

. جلوگیری از کج شدن ورویش زیاد دندانهای باقی مانده.

مراحل ساخت پروتزها:

مراحل تکنیکی توسط دندانپزشک انجام می شود اما مراحل ساخت پروتز در لابراتوار انجام می شود مسئولیتهای پرستار دندانپزشک در این زمینه عبارتند از قرار دادن بیماربه صورت راحت روی صندلی دندانپزشکی بستن پیش بند وآماده کردن وسایل ومواد لازم همچنین پرستار دندانپزشک کارهای لابراتوار را همراه توضیحات مربوط به تکنسین داده وکارهای آماده را دریافت کند وبا توجه به زمان آماده شدن کار در لابراتوار به مریض وقت بدهد.

بررسی وقالبگیری اولیه:

قبل از قالبگیری باید مخاط دهان ودندانهای باقی مانده وتاریخچه پزشکی ودندانپزشکی بررسی شود بعد از این مراحل قالبگیری اولیه انجام می شود برای قالبگیری ابتدا اندازه های استاندارد تری های قالبگیری فک بالا یا پایین که پلاستیکی یا فلزی می باشند انتخواب می شود در مواردی

 

که دندانهای طبیعی وجود دارند از تی های لبه دار ودر فک های بی دندانی از تری هایی که انحنا داشته وکم عمق هستند استفاده می شود بعد چسب آلژینات به تری قالبگیری زده می شود وقالب اولیه گرفته می شود اگر تری کوچک باشد با افزودن موم صورتی آن را گسترش می دهیم بعد از گرفتن قالب اولیه ضد عفونی شده وبه لابراتوار فرستاده می شود تری های استفاده شده همراه با تری هایی که در دهان امتحان شده اند باید ضدعفونی شوند بهتر است از تری های یکبار مصرف استفاده شود.

در لابراتوار وروی کست اولیه تری اختصاصی ساخته می شود وروی تری اختصاصی قالب نهایی گرفته می شود که این قالب منطبق با دهان بیمار وبا مداد قالبگیری دقیق ثبت می شود وبرای انطباق بیشتر از کامپاندسبز استفاده می شود.

ثبت رابطه فکی :

به منظور ایجاد رابطه سطح جوینده پروتز انجام می شود روی کست گچی بین پروتز وروی بیس ریم اکلوزالی موم سخت صورتی ساخته می شود تا رابطه فکین نسبت به یکدیگر ثبت شود وریم مومی توسط تکنسین مشابه به قوس فکی شکل داده می شود ارتفاع ریم مومی در فک بالا حدود  سانتی متر ودر فک پایین کمی کمتر است.

ثبت رابطه عمودی:

ارتفاع عمودی اکلوژن )VDO  (به فاصله بین فک بالا وپایین اطلاق می شود رابطه عمودی در حالت استراحت (VDR) به وضعیتی اطلاق می شودکه بیمار به حالت عمودی نشسته باشد وفک پایین در عقب ترین وضعیت خود ودر یک موقعیت ریلکس قرار گرفته باشد که معمولاً در این موقعیت یک فضای باز وجود دارد (VDO) به تعیین نسبی (VDR) برای بیماران بی دندان کمک می کند.

ریمهای مومی پس از تنظیم با چاقوی موم کاری علامتگذاری شده تا موقعیت دندانها برای تکنسین مشخص می شود وریمهای مومی در حالی که فکها در وضعیت طبیعی خود هستند به هم متصل می شوند سپس رنگ وشکل دندانهای مصنوعی انتخاب شده وهمراه با موارد دیگر به لابراتوار گزارش می شود کستها ومومهای ثبت شده به تکنسین تحویل داده شده تا روی آرتیکولاتور سوار شونده آرتیکولاتور وسیله ای لولایی است که توانایی تقلید تعدادی از حرکات فکین را دارا می باشند.

مرحله امتحان:

دراین مرحله پروتزهایی تحویل گرفته شده از تکنسین(پروتزهایی که دندانها توسط موم ساپورت شده اند)از تکنسین امتحان شده یک قسمت مهم اطمینان از ظاهر مناسب بیمار می باشد بعد از امتحان پروتزجهت آکریل گذاری به لابراتوار فرستاده می شود.

وبعد از آماده شدن پروتز در دهان بیمار قرار گرفتهه سپس اکلوژن آنها با استفاده از موم یا کاغذ آرتیکولاسیون کنترل می شود ودر صورت لزوم با فرز آکریل بریا دیسک تنظیم های لازم انجام می شود سرانجام بیمار ظاهر خودرا بررسی کرده وممکن است از پرستار دندانپزشک نظرخواهی کند که در این صورت تشویق وبرخورد مثبت با بیمار می تواند مفید واقع شود.

مراجعه مجدد مریض اگر پروتز دارای اشکالاتی باشد اصلاح آن از طریق تنظیم اکلوژن دندان یا بیس آکریلی صورت می گیرد.

پروتز ثابت شامل کروان وبریج می شود که بریج پروتزی است که به طور دائم به دندانها متصل شده وجایگزین دندان ویا دندانهای از دست رفته می شود ودندانهای پایه باید علاوه بر نیروهایی که به طور طبیعی به آنها اعمال می گردد نیروهای وارده بر دندانهای از دست رفته را نیز باید تحمل کرد.

در هنگام آماده سازی دندان جهت رستوریشن های ریختگی رعایت4 اصل ضروری می باشد.

. حفظ ساختمان دندان

. گیر وثابترستوریشن

. استحکام ساختمان رستوریشن

4. 4. صحیح بردن وتطابق مارژین ها

. وسایل لازم برای تراش ومحل کار سرتوربین_:

• فرز الماسی با انتهای گرد برای تراش سطح اکلوزال
• فرز چمفر وفرز الماسی کوتاه وباریک برای تراش سطوح پروگزیمال
• فرز چمفر برای سطوح باکال ولینگوآل

موم قرمز : میزان تراش کافی سطح اکلوزال توسط موم قرمز به ضخامت  میلی متر که بین دندانهای بیمار قرار می گیرد کنترل می گردد در قسمت هایی که تراش کافی نیست موم نازک می شود.

• در دندانهای قدامی سطح لینگوال با استفاده از فرز الماسی چرخی شکل کوچک تراشیده می شود.
• برای تراش لبیال در دندانهای قدامی از فرز الماسی تیپر با انتهای تخت استفاده می شود.
• فرز فیشور ونایف اج نیز برای تراش استفاده می شود.

به طور کلی مارژین رستوریشن باید با خاتمه تراش که در ناحیه طوق دندان واقع شده منطبق باشد.

آماده سازی کانال برایpost core :

تمام پوسیدگی کف بندی ها ورستوریشن های قبلی با فرز روند برداشته می شود ودیواره های بدون پشتیبان نیز برداشته می شود برای خارج نمودن گوتا پرکا پیزو ریمر استفاده می شود که در بسته های  تایی قرار گرفته است.

پنرو ریمر در مقابل فیلم رادیوگرافی قرار داده می شود تا طولی که ریمر باید وارد کانال شود مشخص شود که استاپ را روی آن قرار می دهند سپس یک اسپروی پلاستیکی با استفاده از هندپیس به نحوی تراشیده می شود که منطبق کانال باشد وتا انتهای کانال وارد شود سپس از داخل کانال قالب گرفته می شود به این صورت که آکریل دورالی که آماده شده،سپس با کمک اسپاتول دهانه کانال تا حد امکان به وسیله آکریلی دورالی پرمی شود واسپروی پلاستیکی وارد کانال می شود وقتی که رزین سفت می شود قالب پشت از کانال خارج می شود وتبدیل به فلز می شود وداخل کانال سیمان می شود همچنین می توان از بین داخل کانال برای استحکام دندان استفاده می شود که شایعترین آنها پین های پیچ شونده است.

وسایل سمان کردن روکش موقت:

• کاغذ وآرتیک.لاسیون برای چک کردن اکلوژن
• سنگ سبز برای برداشتن نقاط پیش رس روکش موقت در خارج دهان توسط هندپیس
• سوند برای برداشتن اضافات پانسمان
• اسپاتول سمان برای هم زدن سمان
• سمان موقت :

نخ دندان برای خارج کردن سیمان از سطح پروگزیمال

وسایل ومواد قالبگیری :

• نیم تری که بستگی به سمت چپ وراست فرق می کند.
• پوتی و واش
• نخ زیر لثه ومایع همودنت

بعد از قالبگیری قالب به لابراتوار فرستاده شده وفریم فلزی ساخته می شود

مرحله بعد امتحان فریم است که با استفاده از واش انجام می شود اگر فریم ننشست لایه نازکی از واش داخل فریم می گذاریم نواحی که مانع نشستن هستند به صورت نقاط براق در سطح داخلی فریم مشاهده می شوند وبا فرز آن نقاط برداشته می شود با استفاده از کاغذ آرتیکولاسیون صورت می گیرد .نقاط پیش رس توسط سنگ سبز یا مولت برداشته می شود.تماس پروگزیمالی توسط نخ دندان چک می شود تماس باید مشابه سایر دندانها باشد

جراحی وکشیدن دندان:

بیرون آوردن دندان یکی از قدیمی ترین ورایجترین اعمال جراحی است که این عمل ممکن است به دلایل زیر ضرورت پیدا کند.

1. شکست در ترمیم یا درمان اندو
2. بیماریهای پریودنتال پیشرفته
3. آبسه دندان
4. پوسیدگی ها در مواردی که درمان آنها ممکن نیست
5. در درمان های ارتودنسی
6. نهفتگی به ویژه در دندانهای عقل

دو روش برای بیرون آوردن دندان وجود داشته که به روش معمول روش کشیدن با فور سپس گفته می شود .در این روش تیغه فورسپس را با نیرو در الیاف پریودنتال بین ریشه دندان وساکت استخوان قرار داده وبا حرکت نرم اما محکم دیواره ساکت را برای بیرون آوردن دندان گشاد می نماییم روش دیگر بیرون آوردن دندان از ساکت خود به طریقه جراحی صورت می گیرد از این روش برای کشیدن دندانهای نهفته ای که نمی توان آنها را با فورسپس بیرون آورد یا قطعات دندانهایی که داخل فک قرار گرفته یا فرو رفته اند استفاده می شود بدین منظور ابتدا محل به روش جراحی باز شده ودندان یا ریشه با استفاده از فورسپس یا الواتور خارج می شود گاهی از جراحیهای کوچک برای اهداف تشخیص نمونه داری وهمچنین کنترل بعضی از انواع بیماریها پریو استفاده می شود.

فورسپس:

این وسایل از فولاد کیفیت بالا ساخته شده تا بتواند در برابر نیروهای به کار گرفته شده برای بیرون آوردن دندان مقاومت لازم را داشته باشد فورسپسها از سه قسمت تشکیل شده اند:

 

 

تیغه لولا ودسته تیغه به منظور سهولت قرار گیری باید تیز باشد لولا باید به راحتی حرکت کند دسته باید مضرس باشد تا دست لیز نخورد.

برای دندانهای مختلف از فورسپسهای مخصوص آنها استفاده می شود فورسپسهای مستقیم تیغه های ساده داشته که در امتداد دسته قرار گرفتهواز آنها برای گرفتن ریشه های تکی استفاده می شود از این فورسپس ها برای کشیدن دندانهای کانین بالا استفاده می شود.

در دندانهای پرمولر باید از آنجایکه فک پایین از قرار گرفتن مناسب تیغه های فورسپسهای مستقیم ممانعت به عمل می آورد نمی توان از فورسپسهای مستقیم استفاده کرد لذا دسته این فورسپس ها دارای انحناء می باشد تا از روی فک پایین عبور کرده وتیغه ی ساده آن به طور صحیح روی دندان قرار بگیرد این فورسپس ها را فورسپسهای Reads می گویند دندانهای ثنایا گانین وپرمولرفک پایین با فورسپسهای مشابهی که یک تیغه ساده برای گرفتن ریشه واحد این دندانها دارد کشیده می شود تیغه این فورسپس ها به دسته آنها عمود است دو ریشه ی بودن مولرهای پایین از نمای جانبی مشخص است این دو ریشه یکی در مزیال ودیگری در دیستال واقع شده است بنابراین تیغه فورسپس مولر پایین طوری طراحی شده است که قسمت برجسته ی انتهای تیغه ها هر دو ریشه را در بربگیرند این قسمت برجسته طوری طراحی شده است که قسمت برجسته کاملاً درون قسمت در شاخه ای شدن ریشه ها قرار بگیرد دسته ی این فورسپس ها عمود بر تیغه آنها می باشد.

مولرهای فک بالا از نمای باکالی به صورت دو ریشه پالاتالی به صورت یک ریشه ای،مشخص می شوند بنابراین تیغه این فورسپسها باید طوری طراحی شوند که با این وضعیت ریشه ها تطابق داشته باشد علاوه بر این دسته این فورسپسها دارای انحنایی است که باعث می شود هنگامی که تیغه در انتهای دهان قرار می گیرد دسته از روی دندانهای فک پایین عبور کند بنابراین برای کشیدن مولرهای بالا با فورسپسهای متفاوتی نیاز می باشد.

الواتورها:

ازالواتورها برای بیرون آوردن ریشه ها یا دندانهای نهفته استفاده می شود.

انواع الواتورها:

• Couplands

در واقه الواتور نبوده ویک نوع چیزل استخوانی می باشد از آن معمولاً به عنوان یک الواتور مستقیم برای بیرون آوردن ریشه یا برای قرار دادن آنها درون الیاف پریودنتال برای گشاد کردن ساکت استخوانی تسهیل قرار گیری فورسپسها قبل از کشیدن دندان استفاده می شود.

• Warwick james

الواتورهای دارای یک دسته بلند ویک تیغه با انتهای گرد می باشد تیغه این الواتورها ممکن است با بدنه آنها در یک خط مستقیم قرار گرفته یا به یک سمت انحناء داشته باشد بنابراین آنها به سه شکل ساخته می شوند مستقیم وبا انحنای راست وچپ.

الواتور پریوست ورکتور بافتی به منظور بالازدن فلپ از آنها استفاده می شود برداشتن استخوان با چیزل وچکش ویا با فرز انجام می شود تکه های استخوان تیز با فورسپس ها استخوان یا رانژورها برداشته می شود.

لبه های ساکت با bone file صاف می شود وسپس خرده های کوچک استخوان از محل عمل وساکت با محلول طبیعی سالین وبه وسیله سرنگ شسته می شود.

الواتورهای کرایر:

دارای یک تیغه تیز مثلثی می باشد در سمت راست یا چپ بدنه قرار می گیرد بدنه این الواتور نیز همچنین برای قرار گیری مناسب در سمت گونه ی بیمار زاویه دار می شود این الواتورها برای بیرون آوردن ریشه های مولرهای پایین بسیار مناسب هستند هرچند که استفاده از آنها به انتخاب عمل کننده بستگی دارد.

الواتورهای وینتر:

شبیه به الواتورهای کرایرند با این تفاوت که دسته آنها شکل T می باشد از آنجا که این الواتورهای نیروی خطرناکی ایجاد می کنند لذا از آنها به طور معمول استفاده نمی شود.

الواتورهای اپیکالی:

هم به صورت مستقیم وهم به صورت انحنای راست وچپ وجود دارند وانتهای آن نوک تیز است.

جراحی کوچک حفره دهان:

بیرون آوردن دندان عقل نهفته:

نبودن فضای کافی برای رویش دندان عقل باعث می شود که آنها نهفته باشند که از طریق جراحی آنها را بیرون می آورند.

ریشه های باقی مانده:

در مواردی که در حین بیرون آوردن دندان با فورسپس قسمتی از یک ریشه شکسته ودرون فک باقی بماند ویا در دندانهایی که تاج آنها کاملاً تخریب شده وریشه آنها باقی مانده است ممکن است این ریشه ها با روش جراحی بیرون آورده شود.

کیست:

کیست یک حفره پر از مایع است مایع به تدریج در کیستها جمع می شود وکم کم باعث بزر شدن آنها می شود در فک کیست ممکن است در انتهای ریشه دندان عفونی با پالپ غیر زنده یا همراه با تاج یک دندان نروییده ایجاد می شود کیستها را باید به روش جراحی برداشت وگرنه باعث تورم وجابه جایی سایر دندانهای مجاور می شود.

بیوپیسی:

برداشتن قسمتی از یک بافت به روش جراحی برای آزمایش میکروسکوپی به منظور پی بردن به طبیعت بیماری.

جراحی قبل از پروتز:

جهت صاف کردن مناطق استخوانی نیز در ریجهایی که پروتز روی آن قرار می گیرد جراحی انجام می گیرد.

جراحی در ارتودنسی:

برای اکسپوز کردن دندان نروییده جراحی انجام می شود وبعد از اکپسوز به دندان اجازه داده می شود که به طور طبیعی یا با کمک دستگاههای ارتودنسی در جهت مناسب رویش پیدا کند.

بخیه زدن:

پس از تمیز کردن محل قلب فلپ با دقت در محل اول خود قرار می گیرد وبه کمک بخیه در جای خود ثابت می شود.

وسایل بخیه زدن:

 0   dissecting torscps :جهت نگه داشتن فلپ در محلی که سوزن بخیه بتواند از دوطرف زخم عبور کند به کار می رود

سوزن بخیه که دارای انحناء بوده وبا سوزن گیر گرفته می شود .

سوزن گیر  

4قیچی برای قطع کردن نخ بخیه  

جنس نخ بخیه از ابریشم سیاه یا روده ی حیوانات است نخ های سیاه ابریشمی به راحتی قابل رویت اند وپس از  روز از روی زخمهای ناشی از جراحی دهان برداشته می شوند نخهایی که از جنس روده حیوانات می باشند خود به خود جذب می شوند نخ های بخیه دارای ضخامتهای مختلفی هستند وهرچه شماره آنها بالاتر رود نخ ها ظریف تر هستند به عنوان مثال نخ  1تا   در بخیه داخل دهان و 1تا  درپوست استفاده  می شود به طور کلی بخیه ها سه تا عمل انجام می دهند:

. کنترل خون ریزی

. کمک به التیام

. برقراری آناتومی طبیعی

وظایف پرستار دندانپزشک در جراحیهای کوچک حفره دهان : 

تمامی اعمال جراحی به یک محیط استریل احتیاج دارند همه ی وسایل ضروری باید استریل شوند جهت بیرون آوردن وسایل از دستگاه استریل کننده وقرار دادن آن روی شان استریل که سینی جراحی یا وسیله مشابه دیگر را می پوشاند از فورسپس cheatel استفاده می شود ووسایل استریل نیز روی شان قرار داده می شود همچنین یک دهانشویه نیز آماده می شود.

سپس بیمار روی یونیت به طوری که احساس راحتی کند می خوابانده می شود پروتزهای متحرک بیمار باید در آورده شود پرستار دندانپزشک وجراح باید دستهای خود را ضدعفونی کرده ودستکش لاستیکی بپوشند شان استریل اطراف گردن بیمار با سوزن گیر بسته می شود.

درطی عمل پرستار دندانپزشک با دادن وسایل به جراح وبا استفاده از ساکشن برای تمیز نگه داشتن محل عمل وهمچنین با کنار زدن لبها گونه ها یا زبان در موارد لزوم به جراح کمک می کند در مدتی از عمل که بیمار هنوز هوشیار می باشد پرستار دندانپزشک سینی وسایل را با شانی که از گردن مریض باز کرده پوشانده وآنرا دور از دید بیمار نگه می دارد.

نکاتی که باید پس از کشیدن دندان یا جراحیحای کوچک حفره دهان رعایت شود.

• از فعالیت یا ورزش زیاد خودداری شود.
• از شستن دهان باید خودداری شود این عمل باید پس از 4 ساعت با محلول آب نمک گرم باترکیب قاشق پایخوری نمک در یک لیوانآب نسبتاً گرم انجام شود یعنی آب نمک گرم را در محل عمل تا سرد شدن نگه داشته وسپس از دهان خود به بیرون بریزید واین عمل تکرار شود تا محلول تمام شود.
• از خوردن غذاهای داغ،نوشیدنیها وغذاهای سخت خودداری شود.

4 از نشستن در اتاق خیلی گرم خودداری شود.

از قراردادن زبان یا انگشتان درون ساکت خودداری شود.

اگر احتمالاً خونریزی صورت گرفت باید یک دستمال کاغذی تمیز وخشک را گرد کرده وروی ساکت قرار داده وآنرا به مدت    دقیقه محکم گاز گرفت ودر صورت درد ویا ایجاد مشکل به مطب مراجعه شود.

درد پس از جراحی:

درد شدید حاصل از یک ساکت دندان به عنوان حفره خشک شناخته می شود در این وضعیت به دلیل التهاب موضعی دیواره ساکت درد شدیدی وجود داشته که معمولاً  تا  روزپس از کشیدن دندان ایجاد می شود.

درد را می توان با استفاده از مسکن ها مثل آسپرین واستامینوفن با قراردادن پانسمانهای محتوی مواد ضد درد درون ساکت کنترل کرد این

پانسمانها علاوه بر دارا بودن خاصیت ضد درد ساکت را از تجمع مواد غذایی که باعث تاٌٌخیر التیام زخم می شود حفظ می کند حفره خشک با استفاده از سرنگ هانت حاوی محلول طبیعی سالین برای خارج کردن لخته خونی خشک شده وذرات غذایی شسته شده وسپس پانسمان می شود.

رادیوگرافی:

رادیو گرافی تصویری دوبعدی ازجسم سه بعدی است برای انجام رادیو گرافی از اشعه ایکس که اشعه ای بی وزن ونامرئی است استفاده می شود.

ضایعات پرتوی:

ضایعات ناشی از تابش اشعه به  دسته تقسیم می شود:

الف آسیب های بدنی  ب آسیب های ژنتیک  

بچه ها در مقابل اشعه نسبت به بزرگسالان حساسترند ضایعات ناشی از اشعه به اثرات زودرس ودیررس تقسیم می شوند.

حساسترین نژادهای سلولی بدن انسان عبارتند از:

1. سلولهای مولد گلبولهای قرمز وسفید خون که در مراکز خون ساز قرار دارند .
2. سلولهای تناسلی
3. 3. سلولهای مولد اپیدرم تاثیر اشعه بر مراکز خون ساز:

سلولهای خونی که در خون شناورند نسبت به پرتوها حساسیت زیادی ندارند در صورتیکه سلولهای مادر که مقر آنها در مراکز خونساز است در برابر اشعه حساس بوده وتابش مقدار کم اشعه باعث نابودی آنها می شود به طور کلی حساسیت لنفوسیتها در مرحله اول قرار دارد تابش اشعه سبب کم شدن آنها شده ودر این حالت مقاومت بدن نسبت به میکروبها کم می شود هفت روز پس از تابش اشعه تعداد پلاکتها نیز کم می شود وبا توجه به اینکه پلاکتها عامل انعقاد خون می باشد کمبود آنها سبب خونریزیهای مکرر داخلی وخارجی می شود.

هفت هفته پس از تابش اشعه تعداد گلبولهای قرمز خون کاهش یافته وکم خونی ایجاد می شود که در این صورت پریدگی رنگ،تنگی نفس،طپش قلب وضعف از علائم آن است ممکن است تابش مستمر اشعه به بافت خونی به میزانی کمتر از مقدار مجاز آن می باشد در این حالت نیز عوارض ضعیف وقابل برگشت ایجاد می شود همچنین تابش اشعه باعث کم شدن قند خون وکلسترول و …می شود.

تاثیر اشعه بر دستگاههای تناسلی:

ممکن است باعث عقیمی دائم ویا موقت شوند.

تاثیر اشعه به تخم تلقیح شده:

 

 

• دوره قبل از جایگزینی :

این حدود  تا 1  روز پس از لقاح است دوره ای است که تخم بارور شده ودر حال حرکت از لوله های رحم به داخل رحم است وتا پابت شدن جنین داخل رحم ادامه دارد در این مرحله تابش اشعه احتمالاض باعث مر قبل از تولد وسقط جنین می شود واگر جنین نمیرد وطبیعی به دنیا آید آحتمال نقص عضو کم است.

• دوره اندام زایی :

روز پس از بارداری مرحله سازندگی وتمایز وتخصیص اندامهاست سلولهای سازنده اعضاء به اشعه بسیار حساسند تابش اشعه در این دوره آنرمالیهای متنوع ومتعددی ایجاد می کند این دوره بحرانی ترین دوره از لحاظ نقص عضو است وبیشترین احتیاط را باید انجام داد.

• دوران اصلی جنین :

دوره بعدی زندگی جنین تا زمان تولد است از هفته ششم به بعد در این دوره مقاومت جنین در برابر اشعه زیاد است ولی با مقادیر زیاد امکان میکروسفالی وعقب ماندگی ذهنی وجود دارد همچنین تابش اشعه سبب ضایعات پوستی وریزش مو وخشکی دهان نیز می شود.

رادیو گرافی:

رادیو گرافی برای ارزیابی دندانهای بیمار از لحاظ پوسیدگی عفونت و …به کار می رود.

هر فیلم درون یک کاغذ سیاهرنگ قرار دارد وبوسیله آن محافظت می شود در پشت کاغذ سیاه یک ورقه نازک سربی قرار دارد ورقه سربی در سمتی از فیلم قرار دارد که از لوله تابش اشعه دورتر باشد تمامی اجزاء فیلم داخل یک پاکت غیر قابل نفوذ قرار دارند.

انواع رادیوگرافی:

الف داخل دهانی :که به سه نوع پری اپیکال بایت وینگ واکلوزال تقسیم می شود  ب خارج دهانی مثلOPG

فیلم پری اپیکال دارای دو سایز متفاوت برای کودکان وبزرگسالان است وبرای نشان دادن تاج ریشه وبافتهای اطراف ریشه استفاده می شود.

بایت وینگ برای نشان دادن ناحیه تاج دندانهای فک بالا وپایین در یک عکس وبیشتر برای تشخیص پوسیدگیهای پروگزیمالی استفاده می شود.

فیلم های اکوزالا برابر فیلم اپیکال می باشد ونواحی وسیعتری از فکین را نشان می دهد فیلم در سطح جونده قرار می گیرد.

برطبق تقسیم بندی در هر فک  ناحیه وجود دارد ودهان مجموعاً از 4  ناحیه تشکیل شده است بنابراین برای رادیو گرافی تمام دهان 4  فیلم اپیکال و4 فیلم بایت وینگ استفاده می شود  عدد فیلم برای ناحیه پرمولرهاومولرهای سمت راست و  عدد برای ناحیه مولرها وپرمولرهای سمت چپ.

نحوه نشستن بیمار به صورت مستقیم است وبرای رادیو گرافی فک بالا صندلی پایین آورده می شود ودر فک پایین بالا آورده می شود وباید بیمار عینک وپروتز متحرکش را در آورد.

برای تنظیم سه بیمار از پلانهای زیر استفاده می شود:

الف :پلان افقی یا اکوزال  

ب :پلان عمودی یا ساژیتال از بین دو دندان سانترال می گذرد

پلان افقی عبارت است از پلانی که از سطح اکوزال دندان می گذرد این سطح هنگامی که سر بیمار تنظیم است باید با کف اتاق موازی باشد برای اینکه سطح اکوزال فک بالا را با سطح افق موازی کنیم سر بیمار را کمی به طرف جلو باید خم کنیم.

وهمچنین برای تنظیم سطح اکوزالی فک پایین سر بیمار کمی به طرف عقب خم می شود برای تنظیم فک بالا از خط فرضی آلاتراگوس خطی که پره بینی را به تراگوس وصل می کند نیز می توان استفاده کرد برای تنظیم فک پایین از خط فرضی اوروتراگوس خطی که گوشه دهان وگوشه لب را به تراگوس وصل می کند استفاده می شود هنگامی که فیلم در داخل دهان ودهان بیمار باز است اقدام به تنظیم سر بیمار می کنیم تنظیم سر اولین مرحله کار است وباید به طور صحیح وبا دقت انجام شود در تنظیم سر برای رادیو گرافی فک پایین جاسری به طرف عقب برده می شود.

چگونگی قرار دادن فیلم در دهان:

اشعه به طرف سفید فیلم باید وارد شود این سطح را در پشت دندان ودر تماس با سطح پالاتال ولینگوال دندانها قرار می دهیم .

در نواحی قدامی به صورت عمودی ودر نواحی خلفی به صورت افقی قرار می گیرد .

فیلمی که در پشت دندانها قرار می گیرد باید به گونه ای در جای خود قرار بگیرد که تمام طول دندان ومقداری از بافتهای استخوانی اطراف  نوک ریشه دندان را در بر می گیرد.

4در نواحی خلفی لبه فیلم باید حداقل  میلی متر ودر نواحی قدامی  میلی متر از لبه دندان خارج تر قرار گیرد.

فیلم به گونه ای پشت دندانها قرار می گیرد که ناحیه مورد نظر در وسط فیلم تصویر گردد .

فیلم مورد استفاده به هیچ وجه نباید خم شود ویا تاخوردگی پیدا کند .

دات فیلم باید به طور قرار دادی در لبه اکلوزالی وانسیزالی دندانها قرار گیرد دات محل زدن فیلم به گیره های ظهور وثبوت می باشد دات برای  تعیین سمت راست وچپ تصویر استفاده می شود ویک برجستگی دایره ای شکل است که طرف برجسته آن به طرف اشعه قرار دارد واز این جهت راهنمای خوبی برای تشخیص راست بودن یا چپ بودن تصویر دندانهاست.

هنگامی که فیلم به داخل دهان برداه می شود باید سعی شود که فیلم به مخاط دهان زیاد کشیده نشود ویک مرتبه در جای خود قرار گیرد در غیر این صورت در برخی بیماران حالت تهوع ایجاد می کند در اینگونه بیماران به منظور بر طرف کردن حالت تهوع چند دقیقه به بیمار استراحت داده می شود وسپس فیلم در دهان قرار می گیرد در صورت برطرف نشدن حالت تهوع چند دقیقه به بیمار استراحت داده می شود وسپس فیلم در دهان قرار می گیرد در صورت برطرف شدن حالت تهوع می توان مقدار کمی نمک در داخل دهان بپاشیم یا ذهن بیمار را متوجه به موضوع دیگری کنیم.

فیلم نگهدار:

برای نگهداشتن فیلم در دهان وثابت بودن فیلم ساده ترین راه استفاده از انگشت مریض است در فک بالا از انگشت شست وفک پایین از انگشت نشانه استفاده می شود برای رادیو گرافی دندانهای سمت راست از دست چپ وبرای دندانهای سمت چپ از دست راست استفاده می کنیم برای اینکه انگشت بیمار کنترل بیشتری روی فیلم داشته باشد بهتر است که آرنج بیمار تا شانه بالا آورده شود.

بایت بلاک:

وسیله ای که دارای شیار است که فیلم داخل شیار قرار می گیرد ودارای قسمت دیگری است به نام دسته بایت بلاک که توسط بیمار گاز گرفته می شود هنگام استفاده از فیلم نگهدار به علت موازی قرار گرفتن زاویه عمودی چند درجه کمتر تنظیم می شود.

یک فیلم نگهداری دیگر آبسلانک است که میتوان فیلم را به انتهای آن چسباند وانتهای دیگر را با دست نگه داشت.

تنظیم تیوب اشعه:

در فک بالا خط آلاتراگوس نشان دهنده محل ورود اشعه برای نواحی مختلف فک بالا است در فک پایین خطی داریم به موازات لبه تحتانی فک پایین که با فاصله  سانتی متر از این لبه قرار دارد پس نقاط ورود اشعه برای فک پایین روی خطی است به موازات لبه تحتانی فک پایین با فاصله  سانتی متر.

اگر در پلان عمودی سر لوله مولد اشعه نسبت به افق پایین تر باشد زاویه عمودی مثبت واگر سر لوله به طرف بالا باشد زاویه عمودی منفی می باشد در فک بالا زاویه عمودی مثبت ودر فک پایین زاویه عمودی منفی است.

الف سانترال :

در فک بالا نقطه ودر اشعه در ناحیه میدلاین واز زیر سپتوم بینی عبور می کند.

در فک پایین تقاطع خط میدلاین با خطی افقی وخطی به موازات لبه تحتانی فک پایین با فاصلهcm   محل ورود اشعه برای دندانهای ناحیه سانترال است واین محل معمولاً در گودی چانه است.

• کانین :

در فک پایین خطی از پره بینی پایین می آوریم تا با خطی افقی تلاقی کند در فک بالا نقطه ورود اشعه روی خط آلاتراگوس کناره پره بینی است.

پ  پره مولرها :

در فک پایین نقطه ورود اشعه برخورد خطی است که از مردمک چشم پایین می آید وبا خطی افقی تلاقی می کند ودر فک بالا نقطه ورود اشعه تلاقی خط مردمک چشم با خط آلاتراگوس است.

• مولرها :

در این ناحیه یک سانتی متر عقب تر از گوشه چشم را برخط افقی عمود کرده ومحل تلاقی را نقطه ورود اشعه می نامیم.

 

رادیوگرافی بایت وینگ:

برای تشخیص پوسیدگیها وجرمهای پروگزیمالی وتشخیص وتعیین رابطه اکلوزالی دندانها کاربرد دارد.

در بایت وینگ فیلم مخصوص دارند که دارای زائده ای است که روی سطوح رویی فیلم قرار گرفته است اگر فیلم مخصوص در دسترس نباشد از فیلمهای پری اپیکال معمولی استفاده می شود.

Tab : وسیله ای است برای قرار دادن فیلم در داخل این وسیله به شکلT بوده هنگام جاگذاری فیلم باید دقت کرد که طرف سفید فیلم به سمت زبانک باشد از یک زبانک و  بال تشکیل شده است برای درست کردن از یک نوار کاغذی یا مقوایی می توان استفاده کرد به این ترتیب که این نوار در فیلم به نحوی چرخانده شود که دو لبه آن روی سطح رویی فیلم به هم برسند.

تنظیم سر مریض:

بعد از نشستن روی صندلی میدلاین عمود بر کف اتاق وپلن اکلوزال موازی با افق تنظیم می شود برای تنظیم افقی سر از خط فرضی آلتراگوس استفاده می شود.

قرارگیری فیلم در داخل دهان:

طرف سفید فیلم به طرف زبانک باشد دات فیلم به طرف پایین باشد.

ابتدا نصف فیلم را پشت تاج دندانهای بالا ونصف دیگر را پشت تاج دندانهای پایین قرار می دهیم وسپس از بیمار می خواهیم زبانک را گاز بگیرد وبیمار باید دهانش را به حالت اکلوژن مرکزی ببندد.

تعداد فیلم بایت وینگ4 عدد است .مولر راست وچپ  عددومولر راست وچپ  عدد.

البته از نواحی قدامی هم می شود بایت دیسک گرفت که در این صورت فیلم به صورت عمودی قرار می گیرد البته کاربرد زیادی ندارد .که در این صورت فیلم بایت وینگ  عدد است سانترال  عددکانین راست وچپ  عددپره مولر راست وچپ  عدد ومولر راست وچپ  عدد.

تنظیم تیوب:الف زاویه افقی مانند زاویه رادیو گرافی پری اپیکال است تنها اختلاف در ناحیه کانین است که باید زاویه افقی کمی بیشتر شود .

ب زاویه عمودی بین1 تا1  درجه است .

دو پرمولر زاویه افقی از بین دندانهای پرمولر عبور می کند زاویه عمودی تا1  است .اشعه مرکزی درست وسط فیلم تابیده می شود در مولر زاویه مثل پرمولر است.

 

رادیوگرافی اکوزال:

برای فک بالا وپایین جداگانه گرفته می شود وبرای رادیوگرافی نواحی وسیع به کار برده می شود.

تاریکخانه:

شرایط تاریکخانه:

. نباید هیچ نور مزاحمی وجود داشته باشد.

. رنگ دیوار تاریکخانه باید از نوع رنگی باشد که به بخارات شیمیایی که از داروی ظهور وثبوت بلند می شود مقاوم باشد.

. برای نگهداری فیلم ها از جعبه سربی استفاده می شود فیلمها باید از اشعه گرما محافظت شود.

داروهای مورد استفاده در تاریکخانه:

این دارو به صورت پودر یا مایع هستند کار کردن با داروی ظهور وثبوت به صورت مایع آسانتر است.

چون می توان طبق دستور خانه مقداری از مایع را با آب مخلوط نموده وآماده کار کرد.

داروی ظهور وثبوت در تانکهای مجزا هستند به طور قراردادی تانک طرف راست داروی ظهور وتانک طرف چپ داروی ثبوت است داروی ثبوت بوی سرکه می دهد.

وقتی می خواهیم فیلمها را داخل داروها قرار دهیم باید گیره وفیلم را چند مرتبه بالا وپایین ببریمت تا حبابهای هوا خارج شوند ومانع ظهور وثبوت نشوند باز کردن فیلم باید طوری باشد که هیچ وقت انگشتان روی فیلم قرار نگیرد.

مراحل ظهور وثبوت:

روش بصری :در این روش فیلم را داخل داروی ظهور برده وخارج می کنیم وبه آن نگاه می کنیم آنقدر این عمل را انجام می دهیم که تصویر را روی فیلم مشاهده نماییم سپس عمل شستشو را انجام داده ودرون داروی ثبوت می بریم.

اشکالات تهیه فیلم:

• تنظیم نادرست زاویه افقی باعث اورلپ شدن می شود

تنظیم نادرست زاویه عمودی هرچه زاویه عمودی زیادتر باشد طول دندان کوتاهتر می شود وبرعکس

تکان خوردن سر بیمار باعث بیشتر شدن زاویه عمودی وکوتاهتر شدن دندان در فیلم می شود.

4خوب تنظیم کردن تیوب دستگاه که در این صورت خط حدفاصل در ناحیه سفید وسیاه منحنی است واگر فیلم در داخل داروی ظهور کامل قرار نگیرد ویک خط مستقیم در ناحیه سیاه وسفید دیده می شود.

• رنداشتن عینک شخص

خارج نشدن پروتز پارسیل

پشت ورو قرار دادن فیلم

اشتباهات تاریکخانه:

اگر فیلم کاملاً داخل دارو قرار نگیرد

دستکاری زیاد فیلم در داخل دهان بدین صورت مقداری بزاق به داخل فیلم می رود وفیلم به مقوای سیاه کنارش می چسبد وبه صورت لکه سیاهی روی فیلم ظاهر می شود.

یجاد لکه های سفید روی فیلم

4فیلم قبل از اینکه درون داروی ثبوت قرار بگیرد قسمتهایی از آن با این دارو در تماس بوده است.

مه آلوده شدن فیلم به دلیل خوب ثابت نشدن فیلم است

افزایش زمان ظهور باعث تیرگی فیلم وافزایش زمان ثبوت باعث روشنی فیلم می گردد.

فارماکولوژی:داروشناسی

به طور کلی سه منشاء اصلی برای دارو وجود دارد گیاهی شیمیایی حیوانی 1   از داروهای هورمونی وپروتئینی را از حیوان به دست می آورند.

 

از مصرف یک دارو چه انتظاری باید داشت:

از مصرف دارو بهبود شرایط واثر درمانی انتظار می رود.

شکل دارو:

دارو شکلهای مختلفی دارد.مثل :جامد مایع مالیدنی و خوراکی راههای ورود دارو به بدن:

خوردن یا راهoral  است 1  درصد داروها از طریق خوراکی مصرف می شود دارو از راه خوردن دو صورت جامد ومایع وارد بدن می شوند.

داروهای جامد(قرصها)عمده ترین رقم دارویی اند.

بعضی قرصها پوشش دارند تا در دهان یا مثلاض معده باز نشوند ومثلاً در روده باز شوند.

نوع دیگر داروهای جامد کپسولها هستند که مواد دارویی را به صورت پودر در آورده ودر یک محفظه ژلاتینی قرار می دهند.

داروهای مایع:

مثل شربت که ماده دارویی در یک مایع شیرین ویا مواد روغنی وجود دارد وگاهی به صورت سوسپانسیون است که قبل از خوردن باید آنها را به هم زد.

نوع دیگر داروها قطره های خوراکی اند که برای اطفال به کار می روند.

راه دوم ورود دارو تزریق است که شامل:

• وریدی :که مستقیماً وارد خون می شود .
• عضلانی :دارو از طریق مویرگها وارد ر می شود .

راه سوم ورود راه موضعی است که به صورت پماد کرم لوسیون است وقطره ها شیافها از راه معقد وارد بدن می شوند چون در آنجا مویرگهای خونی فراوانند.

از داروهای موضعی دیگر واژینال است که در بیماریهای زنان وواژن خانمها به کار می رود از راههای موضعی دیگر استفاده از دهان شویه در دندانپزشکی است.

راه دیگر ورود دارو به بدن استنشاق است یعنی از راه ریه ها وارد بدن می شود که بیشتر به صورت مایع است.

مکانیزم اثر دارو = دارو + گیرنده

درصد داروها گیرنده دارند که با گیرنده ها جفت شده وتغیراتی را ایجاد می کند.

بعضی از داروها مثل آنتی بیوتیک ها گیرنده ندارند و روی عامل ایجاد بیماری یعنی میکروبها اثر دارند.

عوارض جانبی :داروها علاوه بر اثر درمانی اثرات دیگری نیز دارند که به آن اثرات جانبی میگویند.

که بعثی از اثرات جانبی قابل پیش بینی اند ودر افراد زیادی بروز می کنند وعوارض به مقدار دارو بستگی دارد وگاهی قابل پیش بینی نیست ودر بعضی افراد دیده می شود مثل تزریق پنی سیلین که ممکن است منجر به مر شود که به این واکنش ها آلرژیک یا شوک آنافیلاکتیک می گویند.

تداخل دارویی:

متابولیسم تغییر شکل دارو:

عمده داروها که در کبد متابولیزه می شوند وتعداد کمی در جاهای دیگر مثل خون یا پلاسما،روده ویا کلیه ها.

دفع دارو:

عمده داروها از طریق کلیه دفع می شود در صد کمی از راه صفرا ودرصد کمی نیز از راه مدفوع:

ازطریق شیر مادر،عرق،بزاق وریزش مو وناخن نیز دارو دفع می شوند.

دوران در برد کار به را خاص احتیاط باید بنابراین است متفاوت داروها اثر سالمندی دهی شیر بارداری نوزادی دوران مثل مختلف های دوران در می معتاد ها بچه معتاد مادران در خاطر همین به شوند می منتقل نوزاد وبه شوند می شیرها وارد عصبی داروهای مثل داروها از بعضی دهی شیرشوند در دوران بارداری نیز بخصوص از روز پانزدهم تا شصتم تشکیل جنین که مرحله ارگان سازی است نباید هیچ دارویی مصرف شود مگر با نظر پزشک.

 

طبقه بندی داروها:

داروهای مسکن:

• داروهای مسکن مخدر که ریشه گیاهی دارند واز ریشه خشخاش به دست می آیند وبرای درد شدید به کار می روند
• داروهای شبیه آسپرینی یا داروهای ضد التهاب مسکن غیر استروئیدی داروهای شبیه آسپرینی:

سردسته آنها آسپرین است ضد درد وضد التهاب است آسپرین در بیماریهای خون ریزی دهنده نباید استفاده شود داروهایی که در این گروه قرار دارند ودر کسانیکه دچار بیماری انعقاد خون هستند از سکته قلبی جلوگیری میکند ودر ماه آخر بارداری نباید استفاده شود.

ایبوپروفن:

به صورت قرص است واثرات جانبی روی کلیه دارد.

• ایندومتاسین:به صورت کپسول وشیاف وتزریقی است.

عوارض جانبی:اثرات معده وروده شدید

دیفلوفناک :قرص زرد رنگ به صورت تزریقی وشیاف

4پیروکسیکام :به صورت کپسول وژل وآمپول است.

• مفنامیک اسید :بصورت کپسول است.در دوران حاملگی نباید استفاده شود در سه ماهه آخر حاملگی بهتر است استفاده نشود.

استامینوفن :در کسانیکه نمی توانند از آسپرین استفاده کنند از استامینوفن استفاده می کنند چون عوارض جانبی کمی دارد ودر صورت استفاده زیاد روی کبد اثر سمی دارد.

 

 

داروهای مسکن مخدر شبیه مرفین:

مرفین:از راه تزریق(از راه خوراکی از بین میرود )

کدئین :به صورت قرص های مختلف از راه خوراکی مصرف می شود که هم تنها وهم در ترکیب با داروهای دیگر به کار می رود.

متادون:ضد درد ضعیفی است  

4نالوکسان  

دکسترومتورفان ضد سرفه است  

مهمترین عارضه جانبی این دارو ایجاد وابستگی است ومدتی پس از مصرف اثر خود را از دست می دهد وابستگی :جسمی روانی

بعد از  هفته پس از مصرف مرفین بدن وابستگی پیدا می کند واگر دارو قطع شود بیمار عوارضی از خود نشان می دهد واگر مدت طولانی مصرف شود اعتیاد پیش می آید.

عوارض آن:

آبریزش از بینی ترشحات بدن زیاد می شود کاهش فشار خون کندی ضربان قلب اسهال خشم عصبانیت تحریک پذیری وهمچنین علائم بسیار شدید که منجر به اغما یا مر بیمار می شود.

برای درمان این وابستگی معمولاًًاز جایگزینی ماده مصرف شده با متادون به صورت قرص وشربت استفاده می شود متادون وابستگی ندارد.

در دردهای شدید دندانپزشکی از ترکیب  دارو استفاده می شود مثل استامینوفن کدئین.

داروهای ضد عفونت:

عفونت ممکن است علل متفاوتی داشته باشد ویروس باکتری یا قارچ

آنتی بیوتیک ماده ای است که از موجود زنده بدست می آید وبر علیه موجود زنده به کار می رود واین تعریف شامل همه داروهای ضد عفونت نمی باشد چون ممکن است ساختنی نیز باشد.

سر دسته آنتی بیوتیک ها پنی سیلین است که با خالص کردن آن سایر آنتی بیوتیکها به دست می آید.

پنی سیلین با اختلال در دیواره سلولی باکتری باعث مر باکتری می شود در کسانیکه به پنی سیلین ها حساس هستند از اریترومایسین استفاده می شود برای جنگیدن با عفونت دار باید کامل مصرف شود ومقدار دارو در خون همیشه باید ثابت باشد بنابراین مصرف دارو باید مرتب باشد.

 

آمپی سیلین وآموکسی سیلین:

موارد مصرف آنها زیاد است وروی تعداد بیشتری از باکتریها تاثیر دارند.

کوآموکسی کلاو=آموکسی سیلین+آمپی سیلین سفالکسین:برروی طیف بیشتری از باکتری ها اثر دارد:

• به عنوان پیشگیری قبل از عمل جراحی واعمال دندانپزشکی با دوز بالا مصرف می شود .

در درمان عفونت های تنفسی،ادرار احشایی و …به کار می رود .

• اریتروماسیلین :جلوی رشد باکتری ها را می گیرد در درمان عفونت های تنفسی مثل التهاب حنجره،گلو،ریه و …کاربرد دارد.

تتراسایکلینک :

در درمان عفونت های پوستی تنفسی احشایی وادراری مورد مصرف قرار می گیرد.

در دوران بارداری وشیردهی نباید مصرف کنند وکودکان نیز تا سن  سالگی نباید مصرف کند چون باعث ایجاد ناهنجاری در بافت استخوان می شوند وهمچنین باعث ایجاد لکه های قهوه ای روی دندان می شود فلور میکروبی دهان را از بین می برد وایجاد برفک دهانی می کنند با دارویی مثل آهن کلسیم منیزیم نباید مصرف شود.

داروهایی که عفونت موضعی را درمان می کنند:

• مترونیدازول
• نیستاتین :برای درمان کاندیدیاز:این قارچ در دهان احشاء و واژن خانم ها زندگی می کند در دهان لکه های سفید رنگی ایجاد می کند(برفک)در دهان این دارو را به صورت قطره استفاده می کنیم.

داروهای ضد ویروس:

برای درمان تب خال وعفونت های ویروس از دارویی به نام اسکیلو ویر به فرمهای خوراکی تزریقی مالیدنی و …استفاده می شود که می تواند ویروس را از بین ببرد.

مواد شیمیایی آنتی سپتیک ضد عفونی کننده:

• الکل
• الکل استیک وسرکه
• گلوتارآلدئید

4 هالوژن مثل ید،پرکلرین،هیپوکلریت  

• بتادین از ترکیب ید با مواد آلی به دست می اید برای ضد عفونی کردن پوست قبل از عمل جراحی ،شستشوی دست،ضدعفونی کردن زخمها وجراحات وسوختگی استفاده می شود.
• کلر هگزیدین :به عنوان دهان شویه در دندانپزشکی استفاده می شود.

اوژنول :از گیاه میخک به دست می آید ودر دندانپزشکی برای کاهش درد و …استفاده می شود .

در دندانپزشکی از ترکیب آن باسایر مواد به عنوان ماده پر کننده،پانسمان و …استفاد می شود.

داروهای بی حس کننده:

• داروهای بی حس کننده استری کوکائین :به علت عوارض زیاد استفاده از آن محدود است . پروکائین   بنزوکائین 4 تتراکائین  بنزوکائین وتتراکائین بیشتر به صورت ژل،پماد،قطره چشمی وبه عنوان بی حس کننده موضعی استفاده می شود.
• آمیدها : لیدوکائین سر دسته این داروهاست اسم تجاری آن گزیلوکائین است   پریلوکائین   بوپی واکائین(حالت تنگ کننده رگ دارد،مدت اثر آن طولانی است وبیشتر برای اعمال جراحی طولانی از آن استفاده می شود).

لیدوکائین :روی قطر رگها اثری ندارد ومدت اثر آن مناسب است بنابراین این دارو در دندانپزشکی مصرف زیادی دارد.

نظافت وپاکیزگی:  

• بعد از هر غذا دندانها ودهان را تمیز بشویید .
• برای شستن دهان می توانید از انگشت یا مسواک نرم استفاده نمایید .
• برای شستن دندانهای مصنوعی در صورت لزوم می توان از صابون یا مایع ظرف شویی استفاده نمایید .

4 ازخمیر دندان،نمک،تاید وآب داغ استفاده نکنید.چون به دندانهای مصنوعی صدمه می زند .

• اگر دندانها بیفتد ممکن است بشکند،مخصوصاً اگر دست شویی چینی باشد .بنابراین دستتان را کاملاً پایین بگیرید .اگر از دستشویی فلزی استفاده کنید بهتر است.
• اگر دندانها جرم آهکی گرفتند می توانید شبها دندانها را در لیوان آبی که سه قاشق سرکه در آن ریخته اید قرار دهید وصبح با مسواک بشویید .

اگر دندانها جرمی شبیه به جرم سیگار گرفتند از مایعات سفید کننده(مثل وایتکس)استفاده کنید.سه قاشق وایتکس را در یک لیوان آب  بریزید،دندانها را در آن قرار دهید ودرب ظرف را ببندید.صبح دندانها را با مسواک بشویید،استفاده از وایتکس برای هر پروتزی که دارای اجزای فلزی است مجاز نیست.

• سرکه و وایتکس با یک شب استفاده دندانها را کاملاً تمیز نمی کند.باید چند شب این کار را تکرار کرد.

غذا خوردن:

مهمترین کاری که باید با دقت وتوجه یاد بگیرند غذا خوردن است .لبها،گونه ها وزبان باید یاد بگیرند که دندان مصنوعی را نگه دارند که تکان نخورند وغذا به زیر آن نرود.این کار مستلزم توجه وشکیبایی است ومعمولاً چند هفته طول می کشد.توجه به نکات زیر به شما کمک خواهد کرد:

• لقمه کوچک وغذای نرم بخورید.صبر داشته باشید تا دهان شما به دندان مصنوعی عادت پیدا کند .
• در موقع غذا خوردن حرف نزنید وحواستان جمع به غذا خوردن باشد .
• در چند روز اول بهتر است تنها غذا بخورید که حضور دیگران مزاحمتان نباشد .
• غذا را با حرکات کوچک بجوید که دندان پایین فرصت نکند از جای خود بلند شود .
• اگر دندان مصنوعی قسمتی از دهان را زد وزخمی کرد به دندان پزشک مراجعه کنید تا آن را اصلاح کند .هیچ کس غیر از دندان پزشک اجاره ندارد که دندان مصنوعی را اصلاح وعیب گیری کند .زخم وزدگی را بی خود تحمل نکنید وخود را شکنجه ندهید.

توجه کنید:

دندان مصنوعی همیشه در دهان باشد .شبها هنگام خواب دندانها را از دهان خارج کنید،تمیز بشویید وظرف محتوی آب یا آب نمک قرار دهید.

ظرف بهتر است که درب داشته باشد.ظرف را کناری بگذارید که زیر پا نرود .به این ترتیب هنگام خواب لثه ها استراحت می کنند وعمر آنها خیلی بیشتر می شود.دندانها هم بی خود هنگام خواب ساییده نمی شوند ودیر تر از بین می رد.

هشدار:

دندان مصنوعی هرگز نباید خشک شود،یا باید در دهان باشد یا در ظرف آب.اگر ظرف آب در اختیار نداشتید(موقع مسافرت وهنگامی که در خانه خود نیستید )یک پاکت پلاستیکی محکم وسالم بردارید،یک قطعه پارچه یا پنبه یا دستمال کاغذی خیس در آن قرار دهید،دندانها را درون آن بگذارید ودرش را کاملاً ببندید وکناری بگذارید که زیر پا نرود.

توصیه:

حتی اگر هیچ ناراحتی نداشتید هر شش ماه یکبار به دندان پزشک خود مراجعه کنید

با سپاس از پردیس بین المللی رشد وتوسعه بهداشت وسلامت جندی شاپور که این جزوه را در اختیار عموم قرار داده اند و با آرزوی آنکه بازنشر دسته بندی شده این مطلب در دسترسی سریعتر بدان مفید واقع گردد.

 

نظرات خود را با ما در میان بگذارید.